Counselen. Dat is een aparte tak van sport binnen ons vak. Counselen voor de prenatale screening bijvoorbeeld. Dat is een manier van gespreksvoering waarbij al mijn eigen ideeën, waarden, normen, motivaties en overtuigingen volledig geparkeerd worden.
Ik geef alle informatie objectief door. En vervolgens ontstaat een keuzegesprek. Dat gesprek wordt gekleurd door de waarden, normen en overtuigingen van het stel dat tegenover mij aan tafel zit. Niet omdat ik geen mening heb over dit onderwerp, maar omdat die er op dat moment niet toe doet.
Soms vragen mensen: wat zou jij doen? Of: welke keuzes maakte jij toen je zwanger was? Mijn antwoord is dan altijd hetzelfde. Ik wil het wel delen, maar het maakt niet uit. Helemaal niets. Het is jouw zwangerschap, jouw keuze. Want besluiten om een test al dan niet uit te voeren is één, maar met of zonder uitslag verder zwanger zijn, is twee. En een gezond of een afwijkend kindje krijgen is drie. Terugkijkend is het fijn als je dan nog steeds kunt zeggen: de keuze die we toen maakten, voor wel of niet weten, wel of niet testen, was de juiste keuze.
Niet zelden valt dan uiteindelijke de zin: als het maar gezond is.
Als het maar gezond is. Dat betekent zoveel als, het maakt ons niet uit, of het een jongen of een meisje is; of het rood of bruin haar heeft; blauwe of bruine ogen.
Kortom, uiterlijke kenmerken mogen variabel zijn. Als het maar gezond is. En ik begrijp die zin. Je mag hem in mijn bijzijn gerust uitspreken. En toch is het een zin, die altijd binnenkomt bij mij, waarvan ik wat onrustig word.
Want ergens vraag ik me af, wat wordt ermee bedoeld? Waar ligt de grens tussen gezond en ongezond? Maakt het syndroom van Down, een schisis, klompvoetjes of een hartafwijking je kind ongezond?
Volgens van Dale is de betekenis van gezond: ‘lichamelijk in orde, niet ziek’. Je zou kunnen stellen dat een kindje met een schisis of klompvoetjes lichamelijk niet in orde is. Ongezond dus. Je kunt dat stellen. Maar welke orde hanteren we dan?
Niet de orde zoals die na de zondeval aan de orde van de dag is. Ooit waren er twee mensen in het paradijs, volmaakt lichamelijk in orde. Gezond dus. Zo lichamelijk gezond dat zelfs na de zondeval de werking van de dood nog 930 jaar nodig had om Adam lichamelijk uit te putten.
Maar sinds de val in het paradijs worden we allemaal met een sterfelijk lichaam geboren. Vanaf onze geboorte zijn we stervende aan het sterven. Gezond en ongezond, zonder onderscheid.
Als het maar gezond is.
Hebben we eigenlijk wel door hoe voorwaardelijk deze uitdrukking is? Als het maar gezond is, dan… Ja, wat dan eigenlijk? Dan zijn we pas echt blij, dankbaar, gelukkig, tevreden. Dan is ons gezinsgeluk compleet. Dat is een vrijbrief voor een happy family, een rooskleurige toekomst. Of… vul zelf maar in.
Leggen we God eigenlijk niet aan banden, als dat zou kunnen, door zo’n uitdrukking?
Het klinkt zo lief, ontroerend, meegaand ook wel. Maar eigenlijk geeft het alleen maar weer wie we echt zijn. Hoogmoedig en ondankbaar. Want alles is goed, mits gezond.
Dit gaat ver hè. Even terug naar het begin. Ik begrijp de uitdrukking, en in mijn bijzijn mag je hem nog steeds gebruiken. Maar zo vaak gebruiken we uitdrukkingen waarin ons menszijn, ongemerkt zo openbaar komt.
Waarmee ik niets wil bagatelliseren. Want ik weet ook dat er veel aangeboren en chromosomale afwijkingen gepaard gaan met veel verdriet en lijden.
Dat de impact voor het kind en het gezin heel groot kan zijn. Vanuit die gedachte mag je denk ik best wensen, ik hoop dat ons kindje gezond zal zijn. Biddend wensen.
Of toch niet? Is een leven zonder lijden echt wenselijk? Als we Elisabeth Elliot moeten geloven is ‘suffering not for nothing’. En ik denk dat zij gelijk heeft.
Ik citeer een stuk uit haar boek: ‘De hand van de Wever’.
Lijden is iets hebben wat je niet wilt, of iets willen wat je niet hebt. Ik denk dat dit alles omvat. Kun jij je een voorstelling maken van een wereld waar bijvoorbeeld niemand iets had wat hij niet wilde: geen kiespijn, geen belastingen, geen ingewikkelde relaties of geen files? En het tegenovergesteld: kun jij je een wereld voorstellen waar iedereen de dingen had die hij graag wilde hebben: perfect weer, de volmaakte vrouw of man, een uitstekende gezondheid, uitmuntende cijfers en volkomen geluk?
Lijden is er nooit voor niets. Maar hoe weet ik dat? De grootste les die ik geleerd heb in mijn leven komt voort uit mijn zwaarste leed. In de diepste wateren en door het heetste vuur heb ik het meeste geleerd van wie God is. Ik kan me voorstellen dat velen van jullie precies hetzelfde zullen zeggen. Ik zou hieraan willen toevoegen dat de mooiste geschenken in mijn leven ook het diepste lijden met zich meebrachten. De mooiste geschenken van mijn leven zijn bijvoorbeeld mijn huwelijk en het moederschap. Vergeet nooit dat als we niet willen lijden, we heel voorzichtig moeten zijn om ooit van iets of iemand te houden. Het geschenk van liefhebben staat gelijk aan het geschenk van het lijden. Deze twee dingen zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden.
Ik sla een stukje over…
‘Vreugde is niet te vinden in de afwezigheid van lijden, maar in de aanwezigheid van God. Dat is wat de psalmist vond in het dal van de schaduw des doods. Weet je het nog? Hij zei: ‘Ik zou geen kwaad vrezen.’ De psalmist was niet naïef. Hij zei niet dat hij geen kwaad vreesde omdat er geen kwaad was. Er was wel degelijk ‘kwaad’. We leven in een kwade, gebroken, verdraaide, gevallen en verwrongen wereld. Maar wat zei hij? ‘Ik zou geen kwaad vrezen, want Gij zijt met mij; Uw stok en Uw staf, die vertroosten mij’ (Ps.23:4).
Als het maar gezond is. Wat klinkt dat dan opeens horizontaal en maakbaar. Zo gericht op, wat wij denken dat geluk inhoudt. Ogenschijnlijk geluk.
Want wie bepaalt dat precies 46 chromosomen, een gesloten lip of rug de perfecte, gelukkige mens creëren? De perfecte mens bestaat hoe dan ook niet meer.
De waarde van ons leven ligt niet in wat wij erin zien, of wat wij ervan maken. De waarde van het leven, ligt in het leven zelf. En vooral in het beantwoorden aan ons levensdoel.
Je voelt denk ik wel, dat dit niets te maken heeft met het aantal chromosomen of het al dan niet hebben van een lichamelijke afwijking.
Maar alles met dit, ons levensgeluk en levensdoel vinden in God liefhebben en eren boven alles.
Als het maar gezond is.
Ligt alles wat hierboven staat echt allemaal verborgen in deze woorden? Ik denk het wel, ongemerkt en in alle gevallen waarschijnlijk onbedoeld.
En nog steeds zeg ik: je mag deze woorden in mijn bijzijn gerust gebruiken. Want wie ben ik om daar iets van te vinden? Ook een mens, zoals jij, met gedachten en uitdrukkingen die dat bewijzen.
Sla ik nu te ver door? Mis ik hierin wat realiteitszin? Ik denk het niet. Elk mens wordt precies zo geschapen, zoals God het bedoeld heeft. Wie ben ik, of jij dan om te zeggen: ik weet niet wat Uw plan is God, maar voor mij graag ‘als het maar gezond is’.
beeld: Tineke van der Eems
