Het is ”ontaard lastig” om catechisatie te geven aan een groep waar rijp en groen door elkaar zit, vindt prof. dr. M.J. Kater. Dan maar splitsen naar niveau? Hij moet er niet aan denken. ”Een van de heerlijkste plekken op aarde is de kerk, waar alles nivelleert. De hand kan niet tegen de voet zeggen: ik heb je niet nodig.”
Was doorleren vijftig jaar geleden nog iets voor bollebozen, nu is het heel vanzelfsprekend om na de middelbare school een studie te volgen. En dan het liefst een zo hoog mogelijke opleiding. Predikanten hebben tegenwoordig dan ook een heel divers publiek voor zich. Een mondig publiek ook, want in heel de samenleving –dus ook in de kerk– geldt dat mensen zich minder laten gezeggen. En in dezelfde kerkbanken waar de eenvoudigen zitten, bevinden zich nu ook talloze dertigers en veertigers die in hun opleiding hebben geleerd om kritische vragen te stellen en niets zomaar voor waar aan te nemen.
„Er zit een heel gezonde kant aan die ontwikkeling”, stelt prof. dr. Kater van de Theologische Universiteit Apeldoorn. „Vroeger kon een dominee soms een machtswoord spreken vanaf de kansel. Wat hij zei gold dan vanzelfsprekend ook als Gods Woord. Het gevaar is dan heel groot dat de eigen visie van de predikant het laatste woord krijgt.”
Tegelijkertijd kan een kritische houding ook doorslaan, vindt hij. „We willen tegenwoordig alles eerst beredeneerd hebben voor we het kunnen aanvaarden. Het is goed om te beseffen dat we niet de eersten zijn die ergens over nadenken, en dat het ons ook wel iets te zeggen heeft wat er in vroeger tijden gezegd en geschreven is.”
Wat de predikant zegt is bovendien niet zomaar een van de vele meningen. „Calvijn schrijft het heel mooi: het is een les in verootmoediging dat God via een menselijke stem tot ons spreekt. Soms is dat de stem van iemand die veel minder geleerd heeft dan ik. Als predikant kun je vanuit het Woord dingen aan de orde stellen. Dat is uiteindelijk ook je enige recht van spreken: dat het Woord het zegt.”
Tegelijk is dat Woord niet alleen aan de dominee, maar ook aan de gemeente gegeven, benadrukt de christelijke gereformeerde hoogleraar. „Het is een oud rooms-katholiek trekje om scheiding te maken tussen geestelijken en leken. De mensen uit Berea worden geprezen omdat ze onderzochten of de dingen „alzo waren”.”
Als een predikant duidelijk de mist in gaat, is het volgens Kater dan ook niet verkeerd om hem daarop aan te spreken. „Niet vanuit een houding van: ik zal weleens even zeggen hoe het zit. Maar je kunt bijvoorbeeld vragen hoe hij ertoe is gekomen om de tekst zó uit te leggen.
