Gebroeders Van der Staaij: geen muren, maar bruggen bouwen

De stemmen van de kinderen van de Deutsche Internationale Schule klinken door tot in de ernaast gelegen pastorie van de christelijke gereformeerde Thaborkerk. Sinds 2018 wordt de gemeente gediend door ds. W.L. (Ewout) van der Staaij, klassiek gekleed in zwart pak en zwarte das. Klokslag tien uur arriveert broer Kees, gehuld in blauw kostuum en oranje das. Handen schudden is er door het coronavirus niet bij, maar het doet hen zichtbaar goed dat ze elkaar weer zien.

Kees, de oudste zoon in het gezin Van der Staaij, was 9 toen Ewout werd geboren. „Er zat vijf jaar tussen hem en broer Arie, die boven hem komt. Dat gaf hem wel een bijzondere positie. Daar kwam bij dat hij een gespleten lip en een open gehemelte had, dus hij moest vaak naar het ziekenhuis. Soms gingen we mee, dat vond ik wel interessant. Als kind neem je de dingen zoals ze komen. Jij bent toch een keer over een afdeling rond wezen struinen, tot in de personeelspost toe?”

Ewout : „Daar weet ik weinig van. Op basis van foto’s en verhalen denk je dingen te herinneren, maar ik betwijfel of het actieve herinneringen zijn. Dat geldt voor mijn hele vroege jeugd. Afgezien van de operaties is die zonder bijzonderheden verlopen.”

Kees : „Je weet vast nog wel dat ik je later soms naar de lagere school bracht. We waren van Tiel naar Rhenen verhuisd en ik had intussen mijn rijbewijs. Jij riep dan: „James, drive the car!” Dat vond ik grappig.”

Leeftijdsverschil Ewout : „Door het leeftijdsverschil hadden we elk ons eigen leven. Jij was in alles een aantal stappen voor. Er werd bij ons veel gesproken over allerlei zaken in de maatschappij, de politiek en de kerk. Toen ik jong was ging er veel langs me heen, maar het bepaalde wel het klimaat in huis. Mijn vader zat in tal van besturen, waardoor er vaak mensen over de vloer kwamen. Hij raakte ook betrokken bij stichting Ontmoeting. Ik vond het mooi dat hij zijn nek uitstak voor de zwakken in de samenleving. Dat neem je mee. Na ons trouwen gingen Aartje en ik bij Huize Norel in Epe wonen, het resocialisatiecentrum van Ontmoeting voor daklozen en exgedetineerden. Die zaten wel bij ons aan tafel. Officieel waren wij ’s nachts toezichthouder, in werkelijkheid hielden ze meer toezicht op ons.”

Kees : „In 1985 verscheen het proefschrift ”Bewaar het pand” van C.S.L. Janse. Ik vond het interessant en rustte niet voordat mijn kleine broertje de ondertitel uit zijn hoofd kon opzeggen. Herinner je je dat nog?”

Ewout : „Sterker, ik heb die gewoonte overgenomen door mijn kinderen al vroeg bij te brengen dat er spanning bestaat tussen de assimilatie en de persistentie bij de emancipatie van de bevindelijk gereformeerden.”

Een gelijkwaardige verhouding Kees : „De verhouding tussen ons werd gelijkwaardiger toen jij in Rotterdam maatschappijgeschiedenis ging studeren.”

Ewout : „In die jaren werd jij Kamerlid. Ik ging na de verkiezingen slapen met de gedachte dat er te weinig stemmen waren voor een derde zetel voor de SGP. De volgende dag bleek dat het er toch voldoende waren, dat is me vooral bijgebleven. In Rotterdam werd ik verder niet op je Kamerlidmaatschap aangesproken. Aan de Erasmus Universiteit kenden ze de SGP amper. Pas in de achterliggende jaren kreeg ik geregeld de vraag: „Bent u de broer van...?” Nee, dat is niet lastig. Het is een feit.”

Kees : „Ik vond het leuk dat Ewout na zijn studie bij het RD werd aangenomen en zich daar ging bezighouden met digitale media. Het was de tijd van de digitalisering, waar ook ik mee te maken kreeg. Later kwam de theologiestudie van Ewout als gespreksonderwerp erbij. Vanuit mijn eigen theologische interesse vond ik het boeiend om te horen waar hij mee bezig was. Daar kon hij enthousiast over vertellen. In de periode daarvoor merkte ik dat hij iets bedrukts kreeg; hij liep ergens mee.”

Ewout : „De roeping tot het predikantschap gaf mij veel vragen. Ik ben niet het type dat die meteen met anderen deelt. Eerst wilde ik zelf de bevestiging van de Heere hebben. Op een gegeven moment had ik een gesprek met een predikant, de kinderen brachten we bij Kees en Marlies. Dat was denk ik de eerste keer dat ik met jou over mijn roeping sprak. Ik heb ook veel gehad aan ons gesprek vlak voor het admissie-examen, waar ik erg tegen opzag.”

Herkenning Kees : „Ik herken veel van Ewout in mezelf. Toen de aanvraag voor dit interview kwam, zei mijn vrouw meteen: „Doen, dat is leuk!” Dat hebben wij niet. We moeten er eerst een poosje over nadenken. Heb ik de knoop doorgehakt, dan is het voor mij klaar. Ewout slaapt er graag nóg een nachtje over.”

Ewout : „Daarin lijk ik op mijn moeder. Kees heeft meer van mijn vader. Jij bent ook avontuurlijker, ik stap alleen in een vliegtuig als het moet. Jij geniet van alle prikkels die op je afkomen, ik zoek liever de rust.”

Kees : „Ik vond het ontzettend mooi om te zien hoe voor Ewout de weg die hij moest gaan duidelijk werd. Aan het eind van de studie was er de vraag of er een gemeente zou zijn. Ik heb daar nooit aan getwijfeld. Als de Heere roept, komt het ook met het vervolg goed. De relatie tussen ons werd niet anders, maar het geeft wel een extra dimensie dat hij nu in het bijzonder dienstbaar is in Gods Koninkrijk. De bevestigingsdienst vond ik heel ontroerend. Het raakte me dat juist mijn jongste broer, die met een schisis werd geboren, door God was uitgekozen om de mond van Hem te zijn. Wij zien aan wat voor ogen is, maar God gaat Zijn eigen weg.”

Roeping Ewout : „In de worsteling rond mijn roeping speelde dit punt zeker mee. Kunnen ze me wel verstaan als ik predikant ben? Ook dat bezwaar nam de Heere weg, door me nadrukkelijk te wijzen op Exodus 4 vers 12 : „Ik zal met uw mond zijn en zal u leren wat gij spreken zult.” Tegelijk blijft het iets wat ik liever niet had. Zeker als predikant wil je ook in natuurlijk opzicht volmaakt spreken. Maar de Heere zegt: „Mijn genade is u genoeg en Mijn kracht wordt in zwakheid volbracht.” Dit heb ik blijkbaar nodig.”

Kees : „Ik net zo. Wij hebben het allebei in ons om de dingen zo goed mogelijk te willen doen. Dan is het des te meer nodig om te leren dat de Heere door onze onvolkomenheid heen ons wil gebruiken. Na een interview waarop ik veel positieve reacties krijg, kan ik tobben over die ene vraag waarop mijn antwoord echt tekortschoot.”

Ewout : „Heel mooi vond ik dat we afgelopen najaar samen een residentiepauzedienst mochten leiden in de Waalse Kerk in Den Haag. Kees stond als spreker vermeld, ik als voorganger. Terwijl hij vroeger in alles míjn voorganger was. Bij mijn bevestiging zei ds. M.A. Kempeneers: „Vanaf vandaag woont er in Den Haag een minister Van der Staaij: verbi divini minister.” Het onderstreepte voor mij de wonderlijke leiding van de Heere. Allebei mogen we op eigen wijze en ons eigen terrein iets van Gods grote werken doorgeven. De laatste jaren zoekt Kees volgens mij nog bewuster gelegenheden om in de Tweede Kamer de Schrift te openen, met name bij de algemene beschouwingen. Dat vind ik mooi. Hij kan erg humoristisch overkomen, maar laat dat niet ten koste gaan van de boodschap. Op een originele manier geeft hij fundamentele Bijbelse waarden door. Er wordt weleens gesproken over het spanningsveld tussen koopman en dominee in de politiek; ik denk wel dat Kees de laatste jaren meer dominee is geworden.”

Kees : „Toen ik in mijn algemene beschouwing wat over de verloren zoon wilde zeggen, vroeg ik jou om tips. Je gaf me toen preken van Samuel Rutherford, dat was goede kost.”

Bruggen bouwen Ewout : „Vroeger bleef het contact beperkt tot verjaardagen en een enkele aparte afspraak die we met elkaar maakten. Nu appen we ook geregeld. Het contact is nog steeds niet heel frequent, daarvoor zijn we allebei te bezet, maar als we elkaar spreken is het wel intens.”

Kees : „De achterliggende maanden hadden we door de uitbraak van het coronavirus meer contact met elkaar. Niet alleen omdat verplichtingen wegvielen, ik vond het ook prettig om te weten hoe Ewout de gevolgen van de overheidsmaatregelen voor de kerken beoordeelde.”

Ewout : „Wij zijn allebei positief-kritisch ingesteld. Omdat we graag geen muren, maar bruggen tussen mensen willen bouwen. Volmaakte besluiten bestaan niet; we leven in een onvolmaakte wereld.

Neem het wel of niet zingen in de kerk. Voor beide standpunten kan ik begrip opbrengen. Niet alleen in de samenleving, ook in de kerken lopen de gemoederen soms hoog op. Dat raakt me, omdat ik daarachter ook het werk van de boze zie. Die doet niets liever dan tweespalt zaaien.

Laten we elkaar een beetje verdragen in dit soort zaken en een niveau dieper gaan. Wat heeft deze pandemie ons nu persoonlijk te zeggen? Wat is mijn enige troost in leven en sterven? Hoe kom ik daaraan en hoe leef ik daaruit? Als we het dáár eerst eens met elkaar over hebben, worden veel andere kwesties dan niet iets betrekkelijker? Soms bekroop me het bange gevoel dat de vraag of de vakantie wel of niet kan doorgaan voor velen belangrijker is dan bijvoorbeeld de vraag wanneer het heilig avondmaal weer kan worden bediend.”

Kees : „Omdat de inhoud van het christelijk geloof voor ons bepalend is, zijn kerkverbanden voor ons niet zo belangrijk. Daarover hebben we het zelden.”

Ewout : „De verdeeldheid raakt me wel. Minder dan 1 procent van de Haagse bevolking is nog kerkelijk, in de breedste zin van het woord. De reformatorische minoriteit binnen die kleine minderheid is verdeeld over meerdere hersteld hervormde gemeenten, een paar oud gereformeerde gemeenten, een kleine gereformeerde gemeente en een kleine christelijke gereformeerde kerk. Wat moet er nog meer gebeuren voordat we nauwer met elkaar optrekken? Tegelijk ben ik dankbaar dat wij gezamenlijke jeugdclubs met de gereformeerde gemeente hebben en intussen ook jaarlijks een gezamenlijke kerkenraadsvergadering.”

Kees : „Ook hierin lijken we op elkaar. We laten ons niet binden door één kring en zijn niet graag de adept van één persoon; nog levend of uit het verleden. Als iemand iets zegt, zien we het graag bevestigd door mensen uit de christelijke kerk van alle eeuwen.”

Ewout : „Als ik wat preken van Spurgeon heb gelezen, neem ik vervolgens graag iets van Philpot. Heb ik een theologisch werk gelezen, dan pak ik daarna iets stichtelijks, bijvoorbeeld een preek van ds. F. Bakker of Wulfert Floor.”

De grote werken Gods Kees : „We attenderen elkaar ook op mensen, boeken of citaten die ons aanspreken.”

Ewout : „De eerste preek die jij me ooit gaf was van Florentius Costerus, over de geestelijke mens.”

Kees : „We hebben allebei een voorkeur voor een gedegen Schriftuitleg die wordt verbonden aan een persoonlijke toepassing. Zo preekt Ewout zelf ook. Van de preek die je met Pinksteren hield, werd ik echt blij. Ik ervoer zó veel herkenning. Vanuit de tekenen kwam je bij de grote werken Gods: wat Hij in Christus heeft gedaan. Daar ging het toen om en daar gaat het nóg om. Het is fijn om over die dingen van hart tot hart te kunnen spreken, zeker met een broer met wie je heel vertrouwd bent.”

Ewout : „Geregeld vragen we aan de ander: „Vind je ook nog vreugde in wat je doet?” Kijk je op jezelf en op de omstandigheden, dan is er veel wat ontmoedigt. Voor Kees en voor mij. Maar het Woord wijst ons de weg omhoog. We hebben een God Die leeft; Hij blijft Dezelfde. Als je dat ziet, is er toch reden om het hoofd opwaarts te heffen.”

Kees : „Mooi dat je dat zegt. Vanuit mijn jeugd herinner ik me lezingen en verhalen die de indruk gaven dat het sinds het begin van de 20e eeuw alleen maar achteruitgaat. Nóg herinner ik me het deprimerende gevoel dat me dan beving. Later heb ik ontdekt en ook zelf gezien dat Gods werk dwars door alles heen doorgaat, vaak op ongedachte wijze. Wij moeten ons best doen, maar Hij regeert. Als we denken het zelf te moeten doen, hebben we het zwaar en worden we onaangename mensen. Daar zit niemand op te wachten.”

Het interview met Kees van der Staaij en ds. W.L. (Ewout) van der Staaij stond in Terdege (nr. 23 2020).

Gebroeders Van der Staaij: geen muren, maar bruggen bouwen

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Gebroeders Van der Staaij: geen muren, maar bruggen bouwen

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram