Mijn omgeving zegt dat ik veel te rationeel in het leven sta. Ik heb zelf het idee dat ik niet bij mijn emoties kan komen. Soms denk ik zelfs dat ik helemaal geen emoties heb. En eerlijk gezegd kunnen mij die emoties ook niet zo boeien. Hebben emoties nut voor ieder mens? Of kun je ook prima met je verstand alleen leven?
Wanneer wij geloven dat de mens naar Gods beeld geschapen is, en wanneer we geloven dat de Heere Jezus de menselijke natuur heeft aangenomen, dan hebben we al spoedig het antwoord gevonden: emoties doen ertoe in het leven van mensen. Lees bijvoorbeeld hoe Adam zich eenzaam voelde, omdat er geen tweede mens was. Lees hoe Adam en Eva zich gingen verstoppen vanwege gevoelens van schaamte. Lees hoe de Heere Jezus met innerlijke ontferming bewogen was tijdens Zijn leven op aarde. Lees ook hoe de discipelen uit angst riepen: „Wij vergaan!”
Je onthoudt jezelf en je omgeving heel veel wanneer je afgesloten van je emoties door het leven gaat. Meestal is er een reden voor, om je emoties uit te schakelen. Het kan zijn dat je van generatie op generatie meegekregen hebt: ”voelen is voor watjes” of ”sterke mensen huilen niet”. Je ratio kan allerlei redenen bedenken –hoor hoe hier het woord ”denken” een rol speelt– om maar niet te hoeven voelen.
Emoties zijn er altijd. Ze zijn ingeschapen. Het is belangrijk dat je leert luisteren naar je emoties. Emoties kun je als een kompas voor jezelf gebruiken. Om het leven vol te kunnen houden, heb je rust en ritme nodig. En om je met anderen te kunnen verbinden, heb je én je verstand én je emoties nodig.
Waarom is rust en ritme nodig? Kijk naar de schepping. Alles heeft zijn bestemde tijd. De jaargetijden, eb en vloed, regen en droogte, dag en nacht, kou en warmte. Ze hebben allemaal hun eigen kenmerken. We weten hoe de nacht zich onderscheidt van de dag. Zo is het ook belangrijk dat we onze eigen emoties herkennen. Dat helpt ons om goed voor onszelf en voor anderen te zorgen.
Als je emoties wilt leren herkennen, ontdek je dat die op heel verschillende manieren tot uiting komen. Globaal gezien zijn er vier kanalen waarlangs emoties van zich laten horen: 1. lichaam, 2. brein, 3. emotioneel gedrag en 4. beelden/ metaforen.
Lichaam
Je lichaam wil jou iets vertellen: je krijgt bijvoorbeeld gloeiende wangen (schaamte), je voelt je misselijk worden (walging), je krijgt een zwaar gevoel (angst), je wenkbrauwen gaan omhoog (verbazing), je begint te glimlachen (blij), het voelt alsof je op pantoffeltjes loopt (opgetogen), je keel knijpt dicht (angst). Je kunt jezelf trainen door aandacht te geven aan deze lichamelijke reacties. En door je ervan bewust te worden, raak je langzamerhand meer bekend met de emoties die erbij horen. Wees nieuwsgierig naar wat je lichaam jou probeert te vertellen.
Brein
Je kunt ook aan je gedachten merken dat er een emotie is. Je blijft bijvoorbeeld piekeren: stel dat iemand erachter komt, hoe kan ik me er dan uitwerken (schaamte/schuld). Je voelt je in alles tekortgedaan (verdriet). Dit is leuk, ik zou dit wel vaker willen doen (enthousiasme). Het kan zijn dat je de neiging hebt om niet te lang stil te staan bij wat er gebeurt, en je gebruikt je energie om de dingen te bagatelliseren.
Gedrag
Wanneer het lastig is om contact te maken met je lichaam, en wanneer het je ook niet lukt om te letten op wat er in je brein verandert, is er nog een derde manier waaraan je kunt merken dat je emoties hebt: je gedrag. Stel dat je in de winkel loopt en iemand negeert jou. Ter plekke voel je een reactie in je gedrag: je trekt je terug (schaamte), of je reageert geïrriteerd (boos). Of je snauwt ineens tegen de caissière. Begin ermee om een paar seconden stil te staan bij de vraag: ”Wat doe ik? Welk gedrag is er zichbaar?” Zo komt het proces van het herkennen van je emoties op gang.
Beelden
Wanneer het je niet lukt om te ontdekken wat je lichaam jou vertelt, wat je brein denkt of welk gedrag je vertoont, is er nog een vierde manier om te ontdekken welke emoties jij hebt. Het kan zijn dat je sterk in beelden of metaforen denkt. Je hebt bijvoorbeeld het gevoel dat je wel door de grond kunt zakken (schaamte). Of dat je een gat in de lucht wilt springen (blij).
Rust en ritme
Wees mild voor jezelf als je onderzoek naar je emoties doet. Wanneer er in het verleden redenen zijn geweest waarom het voor jou veiliger voelde om je af te sluiten voor je emoties, dan heb je veiligheid nodig om nu je emoties toe te laten. Zet jezelf niet onder druk, veroordeel jezelf niet. Nodig jezelf uit om te onderzoeken wat er nog meer is dan alleen je brein.
Je hebt rust nodig om dit bij jezelf op te merken. Je hebt ook ritme nodig. Dat wil zeggen dat je er met een zekere regelmaat bewust bij stilstaat. Wees er alert op dat je dit niet alleen doet. Zoek een goede vriend of vriendin op. Stel jezelf stapje voor stapje open. Je zult ontdekken dat je er niets voor hoeft te doen om bij je emoties te komen. Ze komen vanzelf. Het is alleen belangrijk dat je ze gaat herkennen. En de volgende stap is dat je ze gaat erkennen. Zo kun je ze gaan accepteren en uiteindelijk waarderen.
Het kan je helpen om de emoties te onderscheiden in zeven categorieën: blij, bang, boos, bedroefd, nieuwsgierig, schaamte, walging.
Iedereen heeft in dit leven te worstelen met emoties. De Heere roept ons op om al onze bekommernissen op Hem te werpen. We mogen het heel concreet benoemen, dat we boos zijn, dat we blij zijn over wat we meemaken. Zo kunnen we al onze begeerten met bidden en smeken bekendmaken bij God, zonder al te bezorgd te zijn over wat ons overkomt.
Wilma Trouwborst-Bos is psychosociaal therapeut in haar eigen praktijk. www.praktijkremonte.nl
Beeld: Marthe Kok-Roukens
Lees eerdere afleveringen
.jpg?width=144&height=68&crop=0%2C0%2C866%2C575&format=jpeg&dpr=1.0&signature=ff6678151efaded1514859badb6f165ef61c2bd8)
-%20RenateB%20(10)_preview.jpg?width=144&height=68&crop=0%2C488%2C1067%2C816&format=jpeg&dpr=1.0&signature=63b8b59c870f5877f8ea1f95d5a27d1985e34b7f)
_preview.jpg?width=288&height=161&crop=0%2C0%2C1600%2C1067&format=jpeg&dpr=1.0&signature=b6a4ec36effec918ee8decdcefa8c1bac968c7f7)
