”Vacant” betekent: leeg. Denk aan een vacante predikantsplaats. ”Vakantie” betekent dat ook. Het is lege tijd, een tijd zonder verplichtingen. Het werk mag even vergeten worden. Hoe leuk is dat?
Laten we ons psychische leven vergelijken met een vat energie, een accu. Doordat we werken en anders druk zijn, raakt de accu steeds leger. Die moet dan opgeladen worden. Dat doen we door uit te rusten, te ontspannen en te slapen. Hoe meer energie ons leven vraagt, des te vaker moet de accu worden opgeladen. Als deze te ver leeg raakt, kom je in je reserve-energie. Dan is het vaak een hele toer om boven de rode lijn te komen. Dan is misschien wel een paar weken rust nodig, of nog meer. Soms schrijft de dokter die voor.
Af en toe die paar weken rust cadeau krijgen of nemen heet: vakantie. In ons meestal drukke leventje is dat een noodzakelijk goed. Een mens kan niet altijd doorwerken. Als hij dat toch probeert, gaat zijn psyche protesteren en raakt zijn lichaam uitgeput. Vroeger konden gezonde mensen wel altijd doorwerken omdat ze veelal een minder hectisch leven leidden. Ze leefden meer op één plaats. Ze hadden geen grote netwerken om te onderhouden. Ze waren sneller en met minder tevreden. Ze hadden een natuurlijker ritme van waken en slapen.
Vakantie is nu echt nodig. Dat wil zeggen: een periode lekker ‘niets’ doen, lummelen, uitslapen, leuke dingen doen. Maar wat is er gebeurd met de invulling van onze vakantiedagen in de laatste vijftig jaar? Mensen zijn ”leuke dingen doen” actief gaan invullen. De welvaart steeg. Velen schaften een auto aan. Het werd steeds makkelijker om leuke dingen op afstand te doen. Naar het strand of naar het bos gaan (dé eerste vakantiedoelen van vroeger) werd voor iedereen mogelijk. Ook verre steden en landen werden bereikbaar. Er ontstond een recreatie- en toeristenindustrie. Mensen keken van elkaar af wat ze in de vakantie deden en wilden elkaar ook overtreffen met bijzondere vakantieverhalen.
Vakantie is daardoor voor velen een periode geworden van druk zijn, weliswaar anders dan anders, maar toch druk. Dat begint al met een paar dagen inpakken. Het lijkt erop dat op vakantie gaan vaak wordt verward met verhuizen. Vakantiegangers nemen ook steeds meer luxe mee, zoals een melkopschuimer voor in de tent. Ze willen ook aan het Gardameer hun eigen Nederlandse kopje koffie drinken. Vroeger huurden ze eventueel fietsen, nu nemen ze de e-bikes achter op de auto mee. En als ze na een lange rit op de vakantiebestemming zijn, krijgen ze het daar ook niet rustig. Diverse familieleden komen langs en blijven slapen. Normaal lukt het niet om als complete familie bij elkaar te komen, maar een paar honderd kilometer over de grens in de zomer lukt het wel.
Er zijn overigens veel mensen die in Nederland blijven en zichzelf zo autokilometers besparen. Maar van degenen die in Nederland een tweede huis of stacaravan hebben, gaat een deel in de zomer toch ook nog weer ‘echt’ op vakantie in het buitenland. In het vakantieland maken toeristen veel kilometers om bepaalde plekken (vluchtig) te bezichtigen.
Kortom, als vakantie bedoeld was als lege tijd, zijn we daar nu ver van af. De vakantie is vermoeiend vol geworden. Mensen komen erna soms moe thuis en dan moet alles nog uitgepakt en opgeruimd worden.
Jongeren
Het kan anders, er is ook de zwerftochtvakantie zonder luxe. Jongvolwassenen kiezen daar nog weleens voor. Dat is vaak wel weer een verre reis, maar die wordt etappe voor etappe gemaakt. Het zo andere karakter van de invulling van de dagen en nachten geeft al een ontspannen gevoel.
Dat vakantie lege tijd is, hebben veel jongeren van nu onbedoeld goed begrepen, zij het niet tot vreugde van veel ouders. Het geld van hun bijbaantje geven ze met scheppen uit in de vakantie. Ze huren met een groep vrienden een huis in Portugal. Daar vliegen ze naartoe. En acht dagen lang doen ze niets anders dan uitslapen, in een zwembad hangen, op het strand liggen en ’s avonds laat uitgaan en bier drinken. Het is decadent nietsdoen, maar wel ontspannen nietsdoen. Andere leeftijdsgenoten doen juist het omgekeerde. Ze gaan op een nuttige vakantie: een Bijbelstudiekamp in Frankrijk of een werkvakantie in Kenia. Daar klussen ze voor een ziekenhuis op het platteland. Het anders bezig zijn geeft hun ook een gevoel van ontspanning. Een beetje vergelijkbaar is de pelgrimage die veel ouderen in hun vakantie maken richting Santiago de Compostella. Wandelen, met mensen praten, je bezinnen op het levensdoel. Dat geeft hun dagen betekenis, ook na de vakantie.
We zullen wel het soort vakantie kiezen dat bij ons past. De avonturier kiest voor uitdagingen. De controlfreak kiest voor een brave, goed geregelde reis. De sociale persoon kiest voor ”als het maar gezellig is”, ongeacht of dat ver weg of dichtbij is. Degene die van oud en vertrouwd houdt, gaat elk jaar naar dezelfde plek. Wie het daar benauwd van krijgt, gaat elk jaar ergens anders naartoe.
Het nut van op vakantie gaan is echter relatief. Te gevulde vakanties hebben geen gewenst effect. Een paar weken na de zomer gaan mensen naar de dokter, want ze zijn zo moe „en de vakantie heeft ook niet geholpen.” Bovendien geldt: wie zich thuis niet kan ontspannen, kan ook op vakantie niet echt genieten. Als ik niet thuis leer genieten van en met mijn gezinsleden, is de vakantie geen wondermiddel voor mijn relatie met hen. Als wij beweren dat wij vakantie nodig hebben om aan de stress te ontsnappen, kunnen we onze energie beter steken in het verminderen van de stress in de werkperiode. Het is duidelijk: sommige mensen leven voor het geluk van drie weken in het buitenland. Ze kunnen er beter voor knokken om de overige vijftig weken thuis gelukkig te zijn. Dan hebben ze die vakantieweken in het buitenland niet meer nodig en tegelijkertijd zullen ze, als ze toch gaan, er nog meer van genieten.
Na-ijleffect
Velen genieten ook te weinig na van hun vakanties. (Dat is ook een effect van veel op vakantie gaan.) Vakantie zou een langdurig positief na-ijleffect moeten hebben. Wie na thuiskomst van de zomervakantie zich onmiddellijk op zijn werk of de andere drukte stort, kan de nieuwe stress alleen maar onderdrukken door alvast een folder te halen met vakantiebestemmingen voor in de herfstvakantie. Dat is leven in een vicieuze cirkel.
Christenen oefenen zich elke zondag in leven vanuit de rust. We hijgen niet naar de rust toe maar beginnen met rusten, zodat onze hele werkweek daardoor gestempeld wordt. Iets daarvan mag onze vakantie ook hebben.
Beeld: Marthe Kok-Roukens
Lees eerdere afleveringen
.jpg?width=144&height=68&crop=0%2C0%2C866%2C575&format=jpeg&dpr=1.0&signature=ff6678151efaded1514859badb6f165ef61c2bd8)
-%20RenateB%20(10)_preview.jpg?width=144&height=68&crop=0%2C488%2C1067%2C816&format=jpeg&dpr=1.0&signature=63b8b59c870f5877f8ea1f95d5a27d1985e34b7f)
_preview.jpg?width=288&height=161&crop=0%2C0%2C1600%2C1067&format=jpeg&dpr=1.0&signature=b6a4ec36effec918ee8decdcefa8c1bac968c7f7)
