Rien Donkersloot, kerkmusicus én straatmuzikant

Tijdens een afsluitend rondje door de Amersfoortse Sint-Joriskerk lopen we langs het koororgel. „Wil je het horen?” Even later improviseert Rien Donkersloot (38) er lustig op los. Ook het hoofdorgel van de eeuwenoude kerk wordt uitgebreid gedemonstreerd. Niet alleen het spelen, maar ook het praten over zijn passie gaat Donkersloot goed af. Hij oogt slanker dan de speelman die we zagen op video’s tijdens de coronaperiode. ## Een collega is benieuwd naar uw geheim. Welk dieet volgde u? Hard lachend: „Ik ben gaan hardlopen. Nooit gedacht dat ik dat zo leuk zou vinden. Als musicus leid je een zittend bestaan en ben je veel met je hoofd bezig. Fysiek bezig zijn ordent mijn gedachten en houdt me fit. Ik loop gemiddeld vijf keer per week ’s avonds een rondje van zo’n drie kwartier vanuit ons huis in Klaaswaal.” Donkersloot is als organist verbonden aan de Sint-Joriskerk in Amersfoort en de Laurentiuskerk in Mijnsherenland. Daarnaast is hij stadsbeiaardier van Brielle, Goes en Haarlem en beiaardier in Ridderkerk. Donkersloot en zijn vrouw Lydia hebben twee zoons en twee dochters. ## Wanneer raakte u voor het eerst een orgel aan? „Toen ik twee was, stond ik al in de kinderstoel bij het orgel van mijn ouders en probeerde ik van alles uit. Mijn leven is nooit zonder een orgel geweest. Ik herken dat in onze jongste zoon Felix van drie. Nadat hij een puzzel heeft gemaakt, gaat hij naar mijn studeerkamer en kruipt hij achter het orgel, de piano of de beiaard. Soms neem ik hem mee naar een beiaardbespeling.” Lachend: „Dan neemt hij geen genoegen met een minuutje speeltijd.” ## Klonk er in uw kinderjaren veel muziek? „Mijn vader was dirigent van enkele koren en speelde jarenlang in de christelijke gereformeerde kerk van onze woonplaats Barendrecht. Ik vond het interessant wat hij deed, met name het begeleiden van de samenzang. Hij nam mij mee naar concerten van onder anderen Jan Bonefaas en Klaas Jan Mulder. Rond mijn zesde ging ik op orgelles. Ik heb veel te danken aan mijn eerste leraar, Arie van den Berg uit Barendrecht. Hij liet mij kennismaken met een breed repertoire. Ik was vooral opgegroeid met de Hollandse koraalkunst en leerde nu onder meer muziek van Hendrik Andriessen en César Franck kennen.” ## U was een gemotiveerde leerling? „Als kind speelde ik alles uit mijn hoofd en dat is heel wat anders dan noten moeten spelen vanuit een boekje. Er zijn momenten geweest dat ik me afvroeg of ik orgelspelen nog leuk vond. Maar in mijn middelbareschooltijd op de Guido de Brès in Rotterdam werd ik steeds fanatieker. Mede omdat ik tijdens de weekopening mocht spelen en pauzeconcertjes kon geven. In die tijd deed ik een paar keer mee aan een orgelconcours in Elburg. Ik geloof dat ik er een keer of drie gewonnen heb.” Een conservatoriumstudie lag in het verschiet? „Mijn ouders stimuleerden het niet om een studie te doen die in hun ogen tot een brodeloos bestaan zou leiden. Zelf was ik van plan om economie te gaan studeren. Ik vond het een leuk vak en was er best goed in.” Arjen Leistra zei eens in het Reformatorisch Dagblad dat hij u naar het conservatorium heeft geschopt... „Haha, dat zou kunnen. Na zo’n negen jaar les van Van den Berg te hebben gehad, belandde ik bij Arjen in Schiedam. Hij heeft er wel stevig aan getrokken en vroeg mij herhaaldelijk serieus te overwegen om toelatingsexamen voor het conservatorium te doen. Wat voor mij de doorslag gaf, was dat ik er later mogelijk spijt van zou krijgen als ik het niet had geprobeerd. Ik wilde naast orgel ook beiaard studeren, maar de directeur van de beiaardschool in Amersfoort adviseerde me om dit na mijn orgelstudie te doen.” ## U slaagde cum laude op het conservatorium. Bent u zo fanatiek of kwam het u aanwaaien? „Allereerst waren Bas de Vroome en Ben van Oosten inspirerende docenten. Ik heb hard gewerkt en studeerde jarenlang zo’n zeven uur per dag. Orgelspelen wilde ik, de rest van de lessen vond ik ballast. Toch begon ik theoretische vakken als analyse en harmonisatie steeds leuker te vinden. Zelf een fuga maken, orkest-, piano- en koormuziek beluisteren, het verbreedde mijn blik. Nog steeds schrijf ik af en toe iets. Een vierstemmige zetting of een eenvoudig motet voor de Capella Laurentius. Daarnaast schrijf ik soms een psalm- of liedbewerking voor organisten. Ik vind het best lastig om iets te maken wat de gemiddelde amateur snel onder de knie heeft.” ## Muziek maken is een innerlijke drang? „Ik kan niet van klavieren afblijven. Spijt van mijn keus om naar het conservatorium en de beiaardschool te gaan, heb ik nooit gehad. Het allermooiste vind ik het spelen op zondag en het improviseren.” ## Een dag zonder muziek is een dag niet geleefd? „Dit zou betekenen dat een dag op pad gaan met mijn kinderen een verloren dag zou zijn. Dat is toch onzin?” Glimlachend: „’s Avonds laat kruip ik dan graag wel even achter mijn orgel om wat te improviseren.” ## En Bach? „Er zijn genoeg dagen zonder Bach en dat vind ik prima. Als ik muziek zou moeten kiezen voor het spreekwoordelijke verblijf op een eiland, dan kom ik bij de grote namen uit. In hun werken blijf je nieuwe dingen ontdekken. Sweelinck, Bach, Brahms, Franck. Ik houd vooral van hun vocale werken, zoals Sweelincks psalmen, Bachs cantates en ”Ein deutsches Requiem” van Brahms.” ## Zingt u zelf ook? „Samen met mijn zus José leid ik een dubbelkwartet, Capella Laurentius. Ik zing regelmatig mee. In Amersfoort zingen we af en toe op projectbasis met gemeenteleden van de Joriskerk. Onze dochter Sara van elf is soms ook van de partij. Hoe leuk is dat!” ## Hoe raakte u verslingerd aan de beiaard? „Tijdens een excursie van de basisschool bezochten we de Laurenskerk in Rotterdam en beklommen we de toren. Daar ontmoetten we beiaardier Addie de Jong. Hij wilde weten wie van ons orgel of piano speelde. Ik stak mijn vinger op en mocht de beiaard proberen. Geweldig. In de jaren erna ben ik met diverse beiaardiers op pad geweest en ging ik de beiaard steeds leuker vinden. Vanwege de fascinerende klankwereld en het brede repertoire. Als beiaardier ben je straatmuzikant. Je laat niet alleen klassieke werken, maar bijvoorbeeld ook volksmuziek horen en speelt in op de actualiteit. Muziek van componisten als Bach, Brahms, Beethoven en Mozart moet je arrangeren. Het is een mooie uitdaging om die vertaalslag naar de beiaard te maken. Toen ik klaar was met mijn orgelstudie, kon ik vanwege de veranderde regels enkel nog de masterstudie beiaard volgen. Om een beetje beslagen ten ijs te komen, kreeg ik vooraf een paar maanden les van een student van de beiaardschool. Na de driejarige masterstudie had ik niet het idee dat ik goed kon spelen. Dat heb ik eerlijk gezegd nog steeds niet, als beiaardier en als organist.” ## Dat meent u niet. Veel mensen zijn lyrisch over uw spel „Zelf blijf ik kritisch. Na een kerkdienst of een concert denk ik vaak: het was best aardig, maar volgens mij kan het beter. Als je enkel perfecte concerten zou geven, valt er niets meer te studeren. Reacties van anderen blijven mij verrassen. Wanneer ik vind dat ik op een zondag prutswerk heb geleverd of niet zo geïnspireerd was, blijken mensen soms geraakt te zijn. En als ik met veel tevredenheid terugkijk, krijg ik soms geen enkele reactie. Je moet bij het geven van een concert in je hoofd niet bij een 10 beginnen en daar bij elk foutje een punt van aftrekken, want dan houd je weinig over. Nee, je hebt als musicus iets te vertellen en de ene keer pakt dit beter uit dan de andere keer. Ik vind dat ik moet woekeren met de gekregen talenten. Ik zou God en mijzelf onrecht doen als ik niet zou spelen. Muziek weerspiegelt de schoonheid van de schepping en is een van de puurste overblijfselen uit het paradijs.” ## Krijgt u weleens kritiek? „Ik push mijn registranten om te zeggen wat ze goed vonden en wat volgens hen beter kan. Gelukkig geven ze eerlijk hun mening. Ik vind het prima als mensen na een concert kritische noten kraken. Het kan een boeiend gesprek opleveren. Niets is erger dan lauwheid, waarbij je niets hoort of luisteraars na een optreden direct beginnen over het concert van volgende week of over een mooi orgel elders.” ## Waar hecht u aan tijdens de eredienst? Het laatste wat ik wil, is de aandacht op mijzelf vestigen. Het gaat tijdens een concert om de muziek en in een kerkdienst om het gezongen Woord. Op zondag streef ik naar het maken van mooie voorspelen en harmonisaties die passen bij de tekst. Bij Psalm 100 is dat een feestelijke inleiding, zodat mensen zich bewust worden van wat ze gaan zingen. Bij een wraakpsalm speel ik geen niets-aan-de-handmuziekje. Bij aangrijpende teksten mogen akkoorden wringen en mag de pijn doorklinken in de muziek. Voor en na de dienst klinkt vaak literatuur. Sweelinck, Buxtehude, Franck, Widor, Vierne, Asma of Zwart. Ook in mijn improvisaties varieer ik zo veel mogelijk en beperk ik mij niet tot één stijl. Nog altijd vind ik het een voorrecht om de samenzang te mogen begeleiden.” ## Omdat? „Samen zingen draagt bij aan het gemeenschapsgevoel en het is dankbaar werk om daar een bijdrage aan te leveren. Ik ben als twaalfjarige begonnen op een eenklaviersorgel in de voormalige christelijke gereformeerde kerk in de Rotterdamse wijk Charlois. Daar zaten op zondag zo’n vijftien tot vijfentwintig mensen. Ik werd er met open armen ontvangen en de gemeenteleden waren blij als er goed werd gespeeld. Dat stimuleerde enorm. Vandaag de dag verwonder ik mij er geregeld over dat ik twee eeuwenoude kerken als werkplek heb. Geweldig zoals het licht op zondagmorgen door de ramen van de Joriskerk kan vallen. En vergeet natuurlijk die prachtige orgels niet. Het Naber-orgel in de Joriskerk kwam in 1854 gereed en herbergt veel pijpwerk uit de zestiende en de zeventiende eeuw. Het bezit het beste van de klassieke en de romantische wereld en is heel flexibel. Bach klinkt er uitstekend dankzij het heldere plenum. En wanneer ik bij Franck de poëtisch klinkende achtvoetsregisters trek, voel ik mij heel gelukkig. Het koororgel van Metzler uit 1967 werd de afgelopen jaren uitgebreid met een tweede klavier en een vrij pedaal. Werken uit de Noord-Duitse barok en moderne muziek klinken er geweldig op. Op het orgel in Mijnsherenland kan ik mijn ei ook prima kwijt. Het hoofdwerk is van Bätz uit 1750 en in 1966 voegde Van Vulpen een rugwerk en een vrij pedaal toe. Mooie registers? Onder andere de cornet en de fluiten.” ## Nog wensen of dromen? Glimlachend: „Geen wensen, wel dromen. Over een Engels symfonisch orgel in Amersfoort bijvoorbeeld of over een reconstructie van het zeventiende-eeuwse instrument van Van Hagerbeer, dat ooit aan de noordwand van de Joriskerk hing. Denk nooit in onmogelijkheden. Toen ik in 2012 in Amersfoort begon, vroeg ik of er ooit gedacht was om een tweede klavier aan het koororgel toe te voegen. Dat bleek niet het geval. Ik heb toen samen met de toenmalige tweede organist, Jaap Remmelzwaal, een plannetje gemaakt. Jaren later konden we dit voorstel uit de la halen en kwám er een tweede klavier. Om misverstanden te voorkomen: ik ben gelukkig met de orgels die ik onder handen heb en die ook nog eens in een goed klinkende ruimte staan.” ## Beiaardier in vier plaatsen en organist op twee plekken. Hoe maakt u tijd vrij voor uw gezin? „De beiaardbespelingen zijn meestal rond het middaguur. Daardoor kan ik de kinderen naar school brengen, blijft er tijd over om te studeren en wat huishoudelijke klussen te doen en een bak koffie met mijn vrouw te drinken. Op donderdag ben ik in principe thuis, zodat Lydia die dag kan studeren. Ze doet theologie in Leuven. Tegelijkertijd is de hobbyfactor in mijn werk erg groot. Daardoor was ik tijdens de zomermaanden soms vijf avonden per week op pad om concerten te geven. Dan is het belangrijk dat de kinderen gaan protesteren en mijn vrouw op de rem trapt.” ## En dat accepteert u? „Zeker. Lydia plant tegenwoordig vroegtijdig onze vakanties, zodat concerten geen roet in het eten kunnen gooien. Ik verkeer in de gelukkige omstandigheid dat ik met mijn gewone werk een goed belegde boterham verdien. Daardoor kan ik mij beperken tot het geven van concerten die ik echt leuk vind.” ## Wat voor vader wilt u zijn? „Iemand bij wie zijn kinderen zich veilig voelen en bij wie ze altijd terechtkunnen. Ik wil hun daarnaast de ruimte geven om zichzelf te zijn.” ## We leven in de periode van Advent en Kerst, wat speelt u graag in deze weken? „De bewerkingen van Bach over ”Nun komm, der Heiden Heiland” en onder andere de partita van de twintigste-eeuwse componist Hugo Distler over dit lied van Luther. Ik vind het ook heerlijk om koren te begeleiden die de Engelse ”Lessons and Carols” zingen. En vergeet niet dat ik als beiaardier het winkelend publiek volop kan bedienen met het advents- en kerstrepertoire.”

Rien Donkersloot, kerkmusicus én straatmuzikant

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Rien Donkersloot, kerkmusicus én straatmuzikant

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram