Tom Middendorp: Als je trots wordt, stopt het leren

Een interviewlocatie? Middendorp hoeft er niet lang over na te denken. „Kom mij maar opzoeken bij de Invictus Games. Dat zegt iets over de dingen die ik belangrijk vind.”

En dus ontmoeten we de oud-commandant van de Nederlandse strijdkrachten bij het Militair Revalidatiecentrum in Doorn. Op het sportveld daarachter bezoeken we de trainingen voor Invictus Games, het internationale sportevenement voor psychisch of lichamelijk gewond geraakte militairen. Het evenement zelf is door corona al twee keer uitgesteld. Dit jaar staat het ingepland, van 16 tot en met 22 april in Den Haag. Daarom zijn de oud-militairen in Doorn druk aan het trainen. Onder een strakblauwe lucht, in de stralende voorjaarszon, is een klein groepje bezig met discuswerpen. Twee zwarte hulphonden houden vanaf de zijlijn hun bazen in de gaten. Binnen de kortste keren staat Middendorp met een discus in zijn handen. Na een korte instructie vliegt de lensvormige schijf door de lucht. Tot hilariteit van de militairen niet helemaal volgens de regels van de kunst. „Maar”, lacht Joyce, „ik oefen al twee jaar.” Een schouderklop van Middendorp en weg is de generaal, naar de volgende militair. Een bruggenbouwer die tussen „zijn jongens en meiden” staat. Een man met een missie. En daarom schreef hij in de achterliggende tijd ook zijn eerste boek: ”Klimaatgeneraal. Bouwen aan weerbaarheid”.

Hoe is uw boek ontvangen?

„De eerste druk was binnen twee weken bijna uitverkocht. Dat had ik nooit verwacht. Sowieso was het schrijven van een boek voor mij grensverleggend, ik had het nog nooit gedaan. Maar het thema is het meer dan waard. De klimaatproblematiek moet breder bekend raken. Tijdens onze missies heb ik met eigen ogen de impact van het klimaat op conflicten gezien. De eerste jaren als militair zag ik die verbanden nog niet. Klimaat stond ver van mijn bed. Maar toen ik CDS was en de krijgsmacht van de toekomst ging ontwerpen, begon het kwartje pas echt te vallen.”

Wat was de aanleiding voor dit boek?

„Ik wil graag aan een breder publiek duidelijk maken dat klimaatverandering en onze veiligheid sterk met elkaar verbonden zijn. Eerder leek klimaat vooral een thema te zijn dat partijen als GroenLinks en organisaties als Greenpeace bezighield. Maar dat is onzin. Net zoals de nonsens dat veiligheid een rechts thema is. Klimaat en veiligheid zijn kernthema’s, die voor ons allemaal van groot belang zijn. In het tweede deel van mijn boek ga ik vooral in op wat we zelf kunnen doen om deze problemen te voorkomen.”

Wanneer kwam bij u het besef dat het anders moest?

„Voor mij was Afghanistan de wake-upcall. In 2007 zat ik daar in het dorpje Chora. Zelfs in de schaduw was het er zo’n 40 graden Celsius. Er was een groot tekort aan water in die regio. De taliban speelden daar handig op in. Zij gebruikten de waterschaarste om mensen tegen elkaar op te zetten, te chanteren en te rekruteren. Pas toen wij kans zagen om het weinig beschikbare water dat er was, beter te verdelen, verbeterde de situatie in Chora. Zelfs zo dat ik er in 2009 met onze koning door de hoofdstraat kon wandelen. Dat was voor mij het bewijs dat er geen veiligheid is zonder ontwikkeling, en geen ontwikkeling zonder veiligheid. Mensen moeten een nieuw perspectief hebben. En dat gaat verder dan symptomen bestrijden. Die missie in Afghanistan was voor mij de eyeopener dat we anders naar problemen moeten kijken.

Datzelfde geldt bijvoorbeeld voor de piraterij in Somalië. Die piraten zijn in feite gewoon wanhopige vissers. Wij kunnen op hen jagen, maar daarmee los je het probleem in die regio niet op. We moeten een slag dieper gaan. Waarom vertonen mensen dit gedrag? Wat is de echte oorzaak? Dan kom je erachter dat ook daar extreme droogte zorgt voor een domino-effect aan problemen.”

Speelt het klimaat ook een rol in de oorlog in Oekraïne?

„Ik kan niet in Poetins hoofd kijken, maar ik vermoed dat hij vooral de geschiedenis wil herschrijven. Op de achtergrond speelt klimaatproblematiek wel mee. Rusland heeft steeds vaker te kampen met droogte. Dat zal de komende jaren niet minder worden. Oekraïne heet niet voor niets de graanschuur van Europa. Daar komt bij dat de economie in Rusland draait op fossiele brandstoffen. Op het moment dat Europa daar veel minder van nodig heeft, heeft Poetin een probleem. Bovendien ontdooien de enorme permafrostgebieden in Noord-Rusland langzaam maar zeker. Daardoor ziet de toekomst voor Rusland er niet rooskleurig uit. Inkomsten gaan wegvallen. Het kan best zijn dat dit allemaal heeft meegespeeld in de besluiten van Poetin. Een kat in het nauw maakt rare sprongen.”

Stuit uw boodschap ook op weerstand?

„Ik zou het eerder onwetendheid willen noemen. Ik geef veel lezingen binnen defensie. Van tevoren denken mensen dan nog weleens: Wat hebben wij nu met klimaat te maken? Maar tijdens de lezing knikken de aanwezigen en snappen ze mijn verhaal. Sterker nog: ze herkennen de voorbeelden uit hun eigen inzetervaring.

Klimaatproblematiek kun je ook niet los zien van twee andere elementen. Deze eeuw verdubbelt de bevolkingsgroei en de beschikbare grondstoffen nemen af. De verwoestijning gaat door. Water is niet meer gelijkmatig beschikbaar. Dit betekent dat ons vermogen om voedsel te produceren, afneemt. Klimaatveranderingen jagen dit alleen nog maar aan.

Er zijn zelfs analyses die zeggen dat de hele Arabische Lente door klimaatproblematiek is ontstaan. Er waren in die tijd combinaties van verschillende weersfactoren, waardoor oogsten mislukten. Eten en drinken vormen de basis die ieder mens elke dag nodig heeft. Als de voedselvoorziening gevaar loopt, komt ieder mens in beweging. Dé uitdaging van deze eeuw is: hoe kunnen we de hele wereld van eten voorzien? Met wat aanpassingen gaan we het niet redden. Het moet fundamenteel anders.”

Lees het hele interview met Tom Middendorp in Terdege (nr. 14, 30 maart 2022).

beeld: Tineke van der Eems

Tom Middendorp: Als je trots wordt, stopt het leren

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Tom Middendorp: Als je trots wordt, stopt het leren

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram