Als ic-arts ervaart Ben de Jong dagelijks de kwetsbaarheid van het leven

Ook de dokter kan in het ziekenhuis belanden. Dat ondervond Ben de Jong (39) na de aanschaf van een nieuwe mountainbike. Hij besloot de aanwinst uit te proberen op een uitdagend parcours bij Rijssen, met stevige afdalingen en scherpe bochten. Halverwege ging het mis. Hij vloog uit de bocht en probeerde zijn val te breken door een boom te grijpen. „Ik verdraaide mijn schouder enorm en hoorde gebloep en gekraak.” De hoop dat het letsel vanzelf zou herstellen, ging niet in vervulling. Een MRI-scan wees uit dat er twee pezen waren gescheurd. Begin september werd hij geopereerd, waarbij de chirurg constateerde dat de pezen nog intact waren. De scanner had drogbeelden gegenereerd. Ook dat komt voor, ondanks de voortgang van de techniek. De klachten bleken het gevolg van ontsteking en verstijving van het schouderkapsel, in medisch jargon een ”frozen shoulder”. „Een lastige kwaal, maar het gaat intussen beter. Ik ben weer begonnen met werken.” ## Collegebanken Op de middelbare school wilde hij beroepsmilitair worden, net als zijn vader, maar die ontraadde hem dat dringend. Hij vond het leger een ruige wereld. „Eerst wilde ik niet naar hem luisteren; in vwo 6 besloot ik toch maar eens elders te gaan kijken. Iets met gezondheid en mensen trok me wel. Daarom ging ik me bij geneeskunde oriënteren, door meeloopdagen. Dat beviel goed. Op de valreep heb ik me aangemeld voor de studie.” De eerste drie jaar zat hij voornamelijk in de collegebanken. „Dat vond ik verschrikkelijk. Toen ik wat van de praktijk ging zien, bloeide ik weer op.” Zijn plan om traumachirurg te worden, liet hij varen tijdens het coschap op de intensive care van Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede. „De combinatie van acute zorg en ethische dilemma’s vind ik heel boeiend. Omdat je niet direct de specialisatie tot ic-arts kunt volgen, heb ik eerst nog interne geneeskunde gestudeerd.” Het hele traject, inclusief twee jaar arbeid als basisarts, nam veertien jaar in beslag. Op de coschappen kijkt hij met gemengde gevoelens terug. „Je loopt mee in het kielzog van je begeleiders, die altijd druk zijn. Het merendeel heeft ook mentaal geen tijd en ruimte voor jou. Ze parkeren je, soms letterlijk. Ga maar in de hoek zitten en luister mee. Dat leidde bij mij meer tot verveling en verlies van motivatie dan tot een toename van kennis.” ## Hiërarchie De bejegening van coassistenten is volgens de in Apeldoorn woonachtige intensivist verbeterd. „Waar ze nog wel last van hebben, is de hiërarchie in een ziekenhuis. Er zijn heel duidelijke grenzen tussen specialist, arts-assistent en coassistent en er is een sterk bewustzijn van de laag waarin je zit. Dat klimaat vind je in vrijwel geen enkele andere sector meer. Veel basisartsen willen mede door die sfeer niet in een ziekenhuis werken, al zijn er grote verschillen per locatie. De arts die verantwoordelijk is voor een afdeling bepaalt in sterke mate de cultuur.” :::author_streamer 1::: Zelf denkt hij egalitair en geeft hij het klip en klaar aan als naar zijn mening dingen anders moeten of beter kunnen. „Daardoor heb ik het in het begin moeilijk gehad. Mijn contract in Apeldoorn is niet verlengd, in Almelo ben ik uit mezelf weggegaan. Ik was naïef en dacht dat iedereen naar het ziekenhuis kwam om goede zorg te leveren. Al snel beland je in de dynamiek van specialisten onderling en artsen tegenover een raad van bestuur, met verschillende belangen. Soms dacht ik: zijn we daadwerkelijk bezig voor de patiënten en de kwaliteit van zorg, of met het dienen van onze eigen belangen?” ## Hectiek Hij ontdekte hij dat het ook anders kan. „In de ziekenhuizen waar ik nu werk, voelde ik me meteen thuis.” Het werk op de spoedeisende hulp wordt gekenmerkt door hectiek en dynamiek. „Je moet mentaal snel kunnen schakelen, onder hoge druk. Dat is een lastige combinatie. De kans dat je op een gegeven moment burn-out raakt, is behoorlijk groot. Ik heb het voordeel dat ik dit werk kan afwisselen met het bezig zijn op een ic. Dat is na de acute fase best overzichtelijk. Vaak kom ik daar tot rust.” :::inline_image 1::: Ook op de spoedeisende hulp wil hij oog houden voor de mens achter de patiënt. „In alle hectiek is het een reëel risico dat je die als een object gaat zien. Ik probeer altijd verbinding te maken, daar hebben patiënten recht op. Ook het contact met familieleden is belangrijk. Die zijn vaak een bron van essentiële informatie. Ik neem ze mee in wat we aan het doen zijn of gaan doen.” ## Kwetsbaarheid In beide ziekenhuizen wordt hij dagelijks geconfronteerd met de kwetsbaarheid van de mens. „Veel patiënten die ik zie, zijn oud en in het staartje van hun leven. Als je niet oppast, merk je bij jezelf een zekere weerstand als een geriater laat weten dat iemand van negentig onderweg is. Het zijn bewerkelijke patiënten, met wie het vaak moeilijk communiceren is. Ze houden zich niet aan onze behoefte om snelheid te maken. Op zich prima, maar je weet dat er nog een rij is die op hulp wacht. Dat maakt het lastig om even te temporiseren. Los daarvan zit je bij deze patiëntengroep met de vraag hoe ver je moet gaan met behandelen. De meesten hebben daar nooit over nagedacht. Op de spoedeisende hulp moet je het er dan over hebben. Vaak is het daarna gezeur en geleur om een plek te vinden waar ze naartoe kunnen.” In het dagelijks leven voelt hij zich juist aangetrokken tot ouderen. „Door hun ervaring en opgedane levenswijsheid. Ze verdienen veel meer waardering dan ze nu in de westerse wereld krijgen. We stralen steeds meer uit dat ouderen uitgerangeerd zijn en niet meer meetellen. Dat leidt bij hen tot het gevoel anderen alleen maar tot last te zijn.” Het sterven van jongere mensen komt heel dichtbij. „Daar identificeer je je mee. Zeker wanneer je jonge kinderen bij hun bed ziet staan.” Die gevoeligheid werd versterkt door de ernstige ziekte van zijn nu elfjarige dochter Naomi. „Toen ze drie jaar was, is bij haar uitgezaaide nierkanker vastgesteld. Ze werd bestraald, is geopereerd en kreeg daarna nog chemo. Het hele traject duurde een jaar. Sindsdien benadruk ik nog meer dat het belang van de patiënt altijd voorop moet staan. Dat was soms de oorzaak van botsingen met collega’s. Het werd niet altijd gewaardeerd als ik, jongste in de specialistische laag, hen een spiegel voorhield.” ## Uitdagingen Vergeleken met andere landen is de gezondheidszorg in Nederland nog altijd zeer goed, onderstreept De Jong. „Niet alleen de kwaliteit, maar ook de toegankelijkheid. Of je rijk bent of arm, ieder krijgt dezelfde zorg. Aan de basis van de zorgketen staan de huisartsen die enorm goed werk doen, ook maatschappelijk. We mogen heel dankbaar zijn voor het zorgstelsel dat we hebben.” :::author_streamer 2::: Wel maakt hij zich zorgen over de toekomst. „Er zijn grote personeelstekorten, ook in de acute zorg. Vooral in het oostelijke deel van Nederland is dat een serieus probleem. De zorgvraag zien we alleen maar toenemen en complexer worden. Op de spoedeisende hulp lopen we nu al tegen onze grenzen aan. Het probleem zal door de vergrijzing nog sterker worden. Dat vraagt om aanpassing van beleid en werkprocessen, maar dat zie ik nauwelijks gebeuren. De zorg is een heel conservatieve sector; dat geldt zeker voor de ziekenhuiswereld. We blijken slecht in staat om onze manier van werken aan te passen aan de uitdagingen die op ons afkomen. Die vragen in de eerste plaats om een verandering in denken. Alleen de mentale switch vinden we al moeilijk.” ## Ethische commissie Vanuit zijn verlangen naar verbetering van structuren volgde hij de studie ”Master of health administration”. Die versterkte zijn overtuiging dat winst kan worden geboekt door verandering van processen en het bundelen van krachten binnen zorgketens. „Een goede organisatie komt ten goede aan de zorg, maar dat besef zit niet in de hoofden van dokters. Daardoor ontbreekt het aan urgentiegevoel. Ze zijn opgeleid voor een-op-een contacten: ik en de patiënt. Vrijwel geen arts houdt zich bezig met de hele organisatie eromheen, maar je wordt wel in de positie van vakgroepvoorzitter of bestuurslid gezet.” In een van de ziekenhuizen waar hij werkt, werd de hersteld hervormde intensivist voorzitter van de medisch ethische commissie. „Als christen heb je het voordeel dat je over woorden beschikt om na te denken over medisch-ethische dilemma’s. Wie is een mens? Wie is een patiënt? Wat is goede zorg? Het christelijk geloof biedt ook het kader om woorden te laden. Dat maakt het spreken over ethiek eenvoudiger. Binnen een evolutionistisch wereldbeeld is het verschil tussen goed en kwaad diffuus. Je danst op de muziek van je DNA. Dan wordt de stem van de meerderheid bepalend, vaak op willekeurige gronden. Gelukkig komen we binnen de commissie bij concrete dilemma’s rond het wel of niet doorgaan met behandelen bijna altijd tot dezelfde conclusie. Ik vind het wel lastig om tot stoppen over te gaan als de patiënt de behandeling graag wil voortzetten. Wie zijn wij dan om een grens te trekken?” ## Genant Tegelijk heeft hij vragen bij de neiging in reformatorische kring om zelfs in de allerlaatste levensfase nog alles uit de kast te willen halen. „In de tijd van de vroege kerk werd gesproken over ”euthanasia”, het goede of gezegende sterven. Is er bij ons rond het sterven die rust en vrede, of is er paniek, stress en een zoeken naar een laatste strohalm? Onder reformatorische christenen heb ik beide gezien, maar meer het laatste. Dat roept bij mij veel vragen op. Nemen we dat wat we op zondag horen serieus, of is het lucht?” :::inline_image 2::: Ook specialisten zouden naar zijn mening in de laatste fase van ongeneeslijke ziekten terughoudend moeten zijn. „Dat voorkomt dat patiënten door een chemokuur omvallen en bijna stervend op de spoedeisende hulp belanden. Daar ben ik al drie keer terminaal beleid gestart. Op de spoedeisende hulp! Dat is toch gênant. Toen ik die mensen vertelde dat verdere behandeling geen zin had, zeiden ze: „Gelukkig.” Dan is er echt iets misgegaan.” ## Pascalkring In zijn woonplaats geeft hij leiding aan de Pascalkring. Het is een groep van zo’n 25 christelijke mannen met verantwoordelijke functies, die zich onder leiding van externe sprekers over maatschappelijke en ethische thema’s buigen. :::author_streamer 3::: „Zelf denk ik vanuit mijn werk veel na over de vraag naar de waarde van een mens en welk beeld we hebben van onze medemens. Ik word niet vrolijk als ook de SGP zich laat meevoeren met populistische standpunten over hulp aan illegalen. We kunnen wel de mond vol hebben over christelijke politiek, maar welke waarden liggen er nu onder? Word je er echt door geïnspireerd, of ben je gewoon een politieke club geworden, bezig met de waan van de dag en de agenda’s van nu? De vraag is niet wie ik mijn naaste vind, maar wie mijn naaste ís.” De Apeldoornse intensivist maakt zich vooral grote zorgen over de klaar-met-leven-discussie. „We weten allemaal dat mensen ambivalent zijn. Met twee uur praten kan de doodswens al verdwijnen. We weten ook dat die doodswens wordt gestimuleerd door dat wat we als maatschappij uitstralen. Is het niet de roeping van een rijk westers land om dáár wat aan te doen, zodat ook hoogbejaarden zich weer volwaardig lid van de samenleving voelen? Of moet je faciliteren dat ze eruit stappen? Het laatste vind ik echt het failliet van een maatschappij.”

Als ic-arts ervaart Ben de Jong dagelijks de kwetsbaarheid van het leven

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Als ic-arts ervaart Ben de Jong dagelijks de kwetsbaarheid van het leven

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram