Boudewijn en Wilma Zwart beginnen de dag met Calvijn

Aan het boerderijtje van Boudewijn Zwart (61) veranderde weinig, maar de stacaravan waarin dochter Lydia met haar gezin woonde, is verdwenen. In plaats daarvan verrees een zwarthouten chaletje, het huidige onderkomen van het echtpaar Zwart. De woeste tuin, met her en der speeltoestellen, wacht op de lente. In de gigantische volière zit een eenzame kanarie zwijgend op een tak. Onder het afdak ernaast liggen allerlei prullaria. „Hier zitten we soms zomaar een poosje rommelig te wezen”, lacht de musicus uit Nijkerkerveen. In 2016 bezocht Terdege hem voor een interview over zijn arbeid als beiaardier. Nog steeds reist hij van maandag tot en met zaterdag door het hele land. Zijn verstandelijk gehandicapte en stokdove broer Pieter is intussen overleden. „Na je vorige bezoek hebben we deze mantelzorgwoning laten maken. In het boerderijtje sliep Pieter in mijn muziekkamer, maar daar was het erg donker. Hier stond al een schuur, die hebben we laten uitbouwen. Lydia is met haar gezin in het boerderijtje getrokken.” Het vertrek waar nu de kamerbeiaard en het pijporgeltje staan, was de kamer van Pieter, met uitzicht op de woonkamer. „Heel handig”, zegt Wilma. „In deze kasten lagen alle spullen die we voor zijn verzorging nodig hadden. Overdag zat hij in zijn rolstoel bij ons in de kamer.” „Onze slaapkamer lag dicht bij de zijne”, vult Boudewijn aan. „Dat was ideaal. Als hij ’s nachts riep, was ik meteen wakker.” ## Afscheid In 2019 kwam een einde aan het leven van hun jongste broer en zwager. „Het jaar daarvoor kreeg hij doorligwonden. Het ziekenhuis zag weinig in een opname, omdat in zijn medisch dossier stond dat hij stervende was. Dat was verouderde informatie. Het verzorgingshuis waar hij destijds lag, bood hem niet de zorg die hij nodig had. Toen we hem in 2014 hiernaartoe haalden, was hij bijna dood. We gingen ervan uit dat we hem nog een maand of drie zouden verzorgen, maar dat is vijf jaar geworden. Elke week zagen we hem opknappen. Tegen de mensen in het ziekenhuis heb ik gezegd: „Hij is al vier jaar stervende, zoals jullie en ik ook stervende zijn.” Dat moest ik even toelichten.” In de laatste fase van zijn leven lag Pieter afwisselend in het ziekenhuis en thuis, bij Boudewijn en Wilma. Ondanks alle zorgen genazen de wonden niet. „Uiteindelijk is hij hier overleden. Dat was ingrijpend, maar ook mooi. Tot het eind toe was hij redelijk helder. We hebben allemaal afscheid van hem kunnen nemen; ook onze kinderen en kleinkinderen en mijn broers en zus.” „Hij bedankte ons voor alles wat we voor hem hadden gedaan”, zegt Wilma, „en gaf ons een kus. Anders dan hij normaal deed. Heel bijzonder. Hij besefte dat hij ging sterven.” „Tot het eind toe heeft hij van zijn geloof getuigd”, blikt Boudewijn terug. „Zijn lievelingspsalm was Psalm 23. Flarden daarvan zei hij soms zachtjes voor zichzelf op. „De God des heils wil mij ten herder wezen. ’k Heb geen gebrek, ’k heb geen gevaar te vrezen.” Prachtig, toch.” De kleinkinderen scharrelden vaak wat om het bed. „Dat waren ze gewend. Ze gaven hem eten en hielden zo nu en dan aapjes voor zijn gezicht. Daar was hij gek op. Soms verkleedden ze zich als apen en klommen zo op zijn bed. Stil hoefden ze niet te zijn, want hij hoorde niks. Als hij moe was, ging hij gewoon slapen.” ## Rouwdienst Bij het afleggen van hun overleden oudoom hielpen de kinderen van Lydia mee. „Zij mochten zijn sokken aandoen.” „Het was goed”, zegt Boudewijn, „maar ik mis hem nog wel.” Zijn ogen vullen zich met tranen. „Hij was mijn lieve, jongste broertje. Nummer acht in het gezin. Ik zat boven hem en kon goed met hem overweg. We voelden elkaar aan. Daarom is hij destijds bij ons in huis gekomen. Hij hoorde er helemaal bij. Al staan hier nu mijn instrumenten, voor ons blijft dit Pieters kamer.” „En we kunnen geen aap zien, of we denken aan hem”, lacht Wilma. De rouwsamenkomst in de dorpskerk van Nijkerkerveen werd geleid door zoon Jorik, een van de twee predikanten van de zelfstandige gereformeerde kerk van het Groningse Grootegast, waar het hele gezin lid is. Een zwager sprak een kort dankwoord uit. Boudewijn had er geen behoefte aan om het woord te voeren. „Het was een ouderwetse rouwdienst, zonder lijkrede, foto’s en toestanden. Het Woord van God geeft de meeste troost. Jorik heeft een meditatie gehouden over Psalm 23 en daarin persoonlijke elementen uit het leven van Pieter verwerkt, maar de hoofdzaak was de troost vanuit de psalm. God stond centraal.” ## Voldoening Na het overlijden van Pieter ontdekte het echtpaar pas hoeveel energie de verzorging had gevraagd. Boudewijn werd nog een jaar lang elke nacht om drie uur wakker. „Dan moest ik hem omdraaien. Een wekker had ik daarvoor niet nodig; die zat in mijn hoofd. Vaak moest ik hem ook verschonen. Dan was ik minstens een uur met hem bezig. Het is heel raar als dat ineens allemaal wegvalt. Ik vond het wel heerlijk dat ik na het wakker worden om drie uur gewoon kon blijven liggen.” „Het gaf verdriet dat hij er niet meer was”, constateert Wilma, „maar de voldoening overheerste. Dat we het al die jaren hebben kunnen doen. Na zijn sterven dachten we dat we veel tijd zouden hebben voor andere dingen, maar dat viel tegen. We zijn lang heel moe gebleven. De opgebouwde vermoeidheid kwam naar buiten.” Nu strekt haar zorg zich uit naar anderen in hun omgeving. „Wilma is een geboren mantelzorger”, zegt Boudewijn. „Er is altijd wel iemand die hulp nodig heeft.” Lydia verhuisde in december met man en vier kinderen naar Sebaldeburen in Groningen, waar haar echtgenoot zijn werk heeft. Haar ouders keren binnenkort terug naar het boerderijtje. „Dit huisje houden we aan als gastenverblijf. We hebben heel vaak bezoek: beiaardiers, mensen die even een weekje onderdak nodig hebben, noem maar op.” ## Koraalboek De kinderen wonen nu alle drie in Groningen. Jorik en Irma betrokken woningen in Grijpskerk. De weekenden hebben voor Boudewijn en Wilma iets van een wekelijkse reünie. „Dan zijn ook wij in Groningen; we hebben al jaren een huisje in de buurt van de kerk. Zodoende zien we geregeld onze kinderen en kleinkinderen, dat maakt de afstand minder bezwaarlijk.” Het aantal uitvoeringen met Lydia, die ook beiaard en piano speelt, zal wel afnemen. In de achterliggende jaren stelde de beiaardier voor zijn muzikale dochter een boek met psalmkoralen en bijbehorende voor- en naspelen samen, door hemzelf gecomponeerd. „Ik ben behalve organist ook ouderling in onze gemeente. Als ik niet kan spelen, vervangt Lydia me. Als pianist is ze niet gewend het pedaal te bespelen. Daarom heb ik voor haar koralen gecomponeerd voor één manuaal, wat speelser dan Worp. Ik ben er een jaar of acht mee bezig geweest. In 2021 is er een officiële uitgave van gemaakt. Er zijn al zo’n 600 exemplaren van verkocht.” ## Ootmoed De beiaardier ervaart het als een bijzondere zegen dat hij onder de verkondiging van zijn eigen zoon mag zitten. „Dan zie ik hem in de eerst plaats als mijn herder en leraar. Dat kun je alleen in het geloof gescheiden houden. Hij moet mij kunnen onderwijzen en vertroosten, maar als het nodig is ook vermanen. We hebben wel afgesproken dat Jorik niet in mijn wijk zit; ik leg huisbezoeken af met ds. Van Abbema. Binnen de kerkenraad noem ik hem broeder Zwart. Niet om formeel te doen, maar het geeft aan dat familieverhoudingen in het ambt geen rol spelen. Wij hebben sowieso weinig met een klimaat waarin dominees Piet en Jan heten. Beleefdheidsvormen zorgen voor een bepaalde stijl en hoeven helemaal geen afstand te scheppen.” Hoewel hij na een jaar van ambtsrust opnieuw door de gemeente werd verkozen tot ouderling, heeft Zwart nog steeds het gevoel ongeschikt te zijn voor dit werk. „Je moet het van Christus hebben. Hij wil dat Zijn kerk geregeerd wordt via de ambten. Daar gebruikt Hij zondige mensen voor. Je bent het niet waard, maar je wordt ertoe verwaardigd, om het eens ouderwets te zeggen.” ## Institutie De neergang in de vrijgemaakt Gereformeerde Kerken, waar hij opgroeide, geeft hem verdriet maar verraste hem niet. „Ds. Hoorn, onze vorige predikant, benadrukte dat we een levend lidmaat moeten zijn van de Kerk van Christus. Je bent er niet door lid te zijn van de vrijgemaakte kerken, zoals werd gedacht. Dan gaat er iets fundamenteel mis.” Ontsporing begint met kleine aanpassingen, is zijn ervaring. „Alles moet gemakkelijker worden gemaakt voor de jeugd, alsof die heel dom is. Onze kleinkinderen leren nog de Heidelbergse Catechismus, in die oude taal. Over de enige troost in leven en sterven. Dat ik het eigendom ben van Jezus Christus, gekocht met Zijn dierbaar bloed. Dat zijn woorden waar ik aan hecht. Kijk, dat orgel daar is me kostbaar, Wilma is me dierbaar.” Elke nieuwe dag beginnen ze met het lezen van een stukje uit Calvijns ”Institutie”, in de vertaling van Gerrit Veldman. Zij leest, hij luistert. „Ik ben snel afgeleid”, licht Wilma toe. „Daar heb ik minder last van als ik hardop lees. Boudewijn vindt het juist fijn om te luisteren.” „Heerlijk”, bevestigt de beiaardier. „We doen het zo al jaren. Voordat we aan de ”Institutie” begonnen, hebben we ”Christus in Zijn lijden” van prof. Schilder gelezen. Met dit soort onderwijs begin je de dag goed.”

Boudewijn en Wilma Zwart beginnen de dag met Calvijn

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Boudewijn en Wilma Zwart beginnen de dag met Calvijn

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram