Broers Van Kooten: aanpakkers uit een bouwgezin

De studeerkamer van dominee M. van Kooten in de imposante pastorie aan de Nunspeterweg in Elspeet blijkt een goede plaats voor het ophalen van herinneringen aan vroeger. Jan en Marinus van Kooten raken niet snel uitgepraat over hun jeugd, ouders, grootouders en het kerkelijke klimaat waarin ze opgroeiden in de jaren zestig van de vorige eeuw.

Hun wieg stond in Jaarsveld, een klein dorpje in de gemeente Lopik. Marinus: „Jan is de oudste, ik ben de voorlaatste in ons gezin met drie jongens en twee meisjes.” Jan corrigeert: „We hebben een zusje gehad dat enkele uren heeft geleefd. Vroeger werd daar heel anders mee omgegaan dan nu, maar moeder had het als het om het aantal gezinsleden ging, altijd over zes.”

Ze waren klein behuisd. Jan sliep met zijn broer Cor in één bed, de jongere Marinus verbleef op dezelfde kamer. Marinus: „Naast de grote jongens. Dat had natuurlijk z’n voor- en nadelen. Maar je hoorde als kind wel van alles. Ik keek in die tijd echt op tegen Jan. Hij ging al naar de ambachtsschool toen ik nog maar net naar de lagere school ging.”

Laatstgenoemde school was van gereformeerde signatuur. Synodaal, benadrukt Marinus. „Echt eentje van de oude stempel.” Jan is het met hem eens. „Als zo’n school nu nog bestond, zou ik er mijn kinderen met een gerust hart naartoe sturen.” Moeder drukte een niet onbelangrijk stempel op de opvoeding van het gezin. Vader moest vooral veel en hard werken om de kost te verdienen. Hun moeder was gereformeerd opgevoed. „Ze ging later met vader mee naar de hervormde kerk. Maar vergis je niet in het karakter van de gereformeerde kerk toen. Moeder heeft nog onder het gehoor gezeten van dominee Steenblok. Hij kwam bij hen thuis op huisbezoek en heeft een jaar of zeven in Lopik gestaan. Moeder was een resolute vrouw met een mening. „Zo is het en niet anders”, was een veelgehoorde uitspraak van haar. Toen wij later met vragenboekjes naar catechisatie gingen, vond ze dat een beetje onzin. Ze had in haar tijd de vragen en antwoorden van de catechismus uit haar hoofd geleerd en vond die boekjes maar een versimpeling van de werkelijkheid. Is dat nu echt nodig? vroeg ze eens.”

Het gezin Van Kooten De broers omschrijven het gezin Van Kooten als hecht en no-nonsense. „Moeder wees ons altijd op het belang van een goede omgang tussen de gezinsleden. Als je elkaar niet meer hebt, leer je de ander pas echt waarderen, zei ze als er eens een keer ruzie was.” Aanpakken was het devies. „Onze ouders hadden de crisistijd en de Tweede Wereldoorlog meegemaakt en kenden armoede van binnenuit. Toen ze trouwden was er grote woningnood, zodat vader in eerste instantie bij zijn moeder introk.” Vader werd omschreven als een diaconiekind. „Die gezinnen kregen van de kerk in de winter een mud kolen en met Kerst een krentenbroodje. Te weinig om warm van te worden of om je maag te vullen. Later werd vader als ouderling daarop door onkerkelijke gemeenteleden die politiek tot de PvdA behoorden, aangesproken: „Hoe is het mogelijk dat jij bij de kerk bent gebleven?” Het gaat niet om de kerk maar om de Koning van de kerk, was dan zijn antwoord.”

Jan: „Je zou ons huishouden als een bouwgezin kunnen omschrijven. Vader was metselaar, een oom zat in de bouw en ook broer Cor kwam in die wereld terecht. Ik heb het vak van vader geleerd en bijna twaalf jaar bij hem op de steiger gestaan. Toen hij pensioen kreeg, ben ik de grote bouw ingegaan. Ik ben bij tal van omvangrijke projecten, zoals flats, in allerlei steden betrokken geweest.”

Marinus: „Het was een echt arbeidersmilieu. Oma Van Kooten was analfabeet, je kunt dat nu nauwelijks meer voorstellen. Ze volgde een speciale belijdeniscatechisatie voor mensen die niet konden lezen of schrijven. Het harde werken gaf de mensen in die tijd weinig gelegenheid om zich te ontwikkelen. Maar de interesse was er wel. Vader had heel veel belangstelling voor politiek en dagelijkse gebeurtenissen. Vlot van de tong was hij niet. Niet wel ter tale, zoals Mozes. Zeg jij het maar, zei hij dan tegen moeder. Maar ik denk dat hij nu met een opleiding en voldoende training een goede bestuurder zou zijn geweest. Als ik later een tijdrede hield, ging ik vaak bij hem langs om advies. Hij was ook diaken en later ouderling.”

Jan: „Eerst gingen we in Jaarsveld naar de kerk. Toen de ligging van de kerkenraad opschoof, zijn we naar Montfoort gegaan. Dat was in 1980.”

Marinus: „In Jaarsveld was er altijd een bevindelijke onderstroom, maar voor de gang van zaken zijn de leidinggevenden bepalend. Het is maar wie er aan het roer staat. Ten diepste was het verschil met Montfoort minder groot dan het lijkt.”

Jan: „Verschillende jaren heb ik gedacht dat we als drie broers nog eens een bouwbedrijfje zouden beginnen. Broer Cor belandde na een tijdje als meubelmaker en orgelmaker actief te zijn geweest, in de bouw. Gezamenlijk optrekken leek me wel wat. Maar het liep anders, want jij belandde in de boeken.”

Marinus: „We trokken op zaterdagavond wel vaak samen op. We hielden beiden van orgelspelen, zijn allebei nog enige tijd kerkorganist in Jaarsveld geweest. We zochten in de krant naar advertenties van uitvoeringen. Jij had een auto en we reden door het hele land.”

Jan: Ja, naar Hasselt, Zutphen, Rotterdam, noem maar op. We hebben nog concerten van Feike Asma bijgewoond. Ook gingen we samen wel naar weekdiensten. In Montfoort ging ds. Du Marchie van Voorthuysen nog weleens voor. Het was de plek waar hij tot verandering was gekomen en hij bleef er jaarlijks een beurt vervullen.”

Theologie studeren Marinus: „Als kind had ik al begeerte om dominee te worden. In later jaren verdween dat naar de achtergrond. Wel ben ik naar de mavo gegaan. Toen ik een jaar of 16 was, kwam er een kentering. Maar wat moest ik na de mavo? Want voor een studie theologie had je gymnasium nodig. Ik had aanvankelijk het idee om via de havo verder te gaan. Maar ik ben halverwege gestopt toen ik hoorde dat er ook de mogelijkheid van het avondgymnasium bestond. Ik combineerde dat met werk op de timmerfabriek. Omdat het te zwaar was, ben ik de schriftelijke route gaan volgen met aansluitend de zaterdagopleiding theologie aan de faculteit Utrecht.”

Jan: „Ik weet nog goed dat moeder vaak zei dat we jou niet mochten storen en van je werk houden als je studeerde.”

Marinus: „Toch werd het gelukkig binnen het gezin niet als iets heel bijzonders gezien. We bleven heel gewoon onder elkaar. In het besef van wat Calvijn zei: „We zijn allemaal uit het stof verrezen.” Ik was 32 jaar toen ik de pastorie in ging. Tot die tijd, meer dan elf jaar, heb ik als ijzerwerker op een scheepswerf de kost verdiend. Vroeger was ik weleens jaloers op collega’s die al jong in het ambt mochten dienen. Maar later niet meer. Ik weet wat het is om tussen scheldende, tierende en zwetende mensen te staan. Dat geeft een bepaalde levenservaring en daar heb ik in mijn latere leven profijt van gehad.”

Verhuizen naar een bouwval Jan: „Toen jij op je 20e trouwde, verliet je het ouderlijk huis en kwamen we minder vaak bij elkaar. Je hebt korte tijd in Lopikerkapel gewoond, maar kon daarna in een huis wonen dat eigendom was van de scheepswerf in Groot-Ammers. Daar had je vast werk.”

Marinus: „In Groot-Ammers is een groot deel van ons gezin geboren. Het was m’n vrouw die het gezin runde, want ik moest in m’n vrije tijd studeren. Aan haar heb ik menselijkerwijs gesproken te danken dat ik mijn studie kon volbrengen. Bij het opgroeien van de kinderen zocht ik naar een mogelijkheid om te verhuizen. We wilden dichter bij een school wonen die we passender vonden voor de kinderen. Toen hebben we een oude boerderij in Streefkerk gekocht.”

Jan: „Zeg maar gerust een bouwval. In feite een onbewoonbaar pand, dat bleek al na een eerste check. Vader en ik hebben meegeholpen met de verbouwing.

Marinus: „Als je dan ziet waarvoor die boerderij onlangs (onlangs is vijf jaar geleden) is verkocht... Voor 450.000 euro. Ik kocht het indertijd voor 84.000 gulden.”

Jan: „Ik ben heel lang thuis blijven wonen. Tot m’n 43e. Ik had zelfs geen wekker of telefoon. Moeder stond altijd om kwart voor vijf op en kwam me roepen. We aten samen en ze ging daarna nog een poosje naar bed.”

Marinus: „Je had al het huis gekocht dat vader nog had gebouwd. We hebben daar van harte mee ingestemd, op voorwaarde dat onze ouders er mochten blijven wonen. Wisten wij veel dat je nog zou trouwen met een vriendin van een van onze zussen. Toen ben je in de tot woning verbouwde schuur ernaast gaan wonen. Later viel het niet mee, toen moeder alleen overgebleven was, dement werd en de mantelzorg steeds zwaarder. Maar je wilde haar blijven verzorgen. Moeder is nog een poosje in het verpleeghuis geweest.”

Jan: „Heel kort, in totaal zeven weken voordat ze stierf.”

Predikant Marinus: „Mijn eerste plek als predikant was Montfoort. De intrededienst was op tweede kerstdag 1990. Toen was ik terug op de basis. Ik kende er gemeenteleden en kreeg ook weer een deel van de familie onder mijn gehoor.”

Jan : „Toen ik ging trouwen in 1996 stelde je voor een ouderling het trouwgesprek te laten doen. Jij was m’n dominee vond ik, dus jij moest het doen.”

Marinus : „Ik heb de huwelijksdienst geleid en later ook je kinderen gedoopt. Dat was bijzonder. Ook de begrafenisdienst van vader heb ik gedaan en later van moeder. Toen stond ik al in Scherpenisse, maar het was op verzoek van jullie en de andere gezinsleden.”

Jan : „In Montfoort liep ik nog met enige regelmaat bij je binnen. Later werd dat minder gemakkelijk door de grotere afstand, toen je naar Scherpenisse ging. Wij hebben in 2009 Jaarsveld verlaten en zijn met ons opgroeiende gezin naar Veenendaal verhuisd. Ik heb er geen moment spijt van. Ik heb echt niets meer met de omgeving waar ik vandaan kom. We kerken nu in Renswoude. Dat is een keus die we samen hebben gemaakt met het oog op onze kinderen.”

Marinus : „We treffen elkaar minder vaak, maar als ik in Veenendaal of direct omgeving voorga, zie ik je wel onder mijn gehoor.”

Jan : „Zeker, dat blijft trekken. Als in Elspeet zou wonen, zouden we hier naar de oude dorpskerk gaan.”

Marinus : „We zien elkaar meestal met verjaardagen. En natuurlijk als er andere bijzondere omstandigheden zijn. Als het nodig is, voeren we een wat intensiever telefoongesprek.”

Jan : „We lopen de deur bij de ander niet plat. Dat kan niet. Jij hebt een groot gezin, kleinkinderen en bent druk met je werk.”

Wonen in een pastorie Marinus , lachend: „Wat we gemeen hebben naast onze liefde voor het orgelspel, is onze woning. Ik woon in een pastorie, maar jij ook.”

Jan : „In Veenendaal hebben we een woning gekocht waarin voorheen predikanten van de gereformeerd vrijgemaakte kerk woonden. Daar pluk ik nog iedere dag de vruchten van. Jan en alleman heeft erin geknutseld, Niet altijd met verstand van zaken. Omdat het mijn vak is, zie je dat direct. Voordat we dat huis betrokken, verbleven we vier maanden in een andere pastorie. Dat hoorden we later van de buren. We zijn er nooit achter gekomen tot welke kerk de vroegere bewoners behoorden.”

Marinus : „Ik heb je altijd bewonderd om je trouw. Als je ergens achter staat, dan ga je ervoor. Voor 120 procent.”

Jan : „Jij bent heftiger en soms wat laconiek. Ik word vaak herkend als ”de broer van”. Ze kennen je als dominee of door je bijzonder grote kennis van kerkhistorie. We hebben jaren gekend waarin we uiterlijk precies op elkaar leken. Het verschil was nauwelijks te zien. De voorbije jaren is dat minder geworden.”

Broers Van Kooten: aanpakkers uit een bouwgezin

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Broers Van Kooten: aanpakkers uit een bouwgezin

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram