Cornelis Jetses: liefde voor al wat leeft

Daar staat David, de herdersjongen met rossige krullen. In de linkerhand een staf. De rechterarm hangt ontspannen langs het lichaam, dat oplicht – diepe schaduwen rondom. Zijn vingers grijpen Goliaths haardos. Het hoofd van de verslagen reus reikt van Davids knieën tot de grond, voor de duistere tent van koning Saul. Onderaan het doek, rechts: „C. Jetses.” Alleen al vanwege het gebouw is het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht een bezoek waard. Boven de balie bij de entree hangen karakteristieke glazen schoollampen. Middaglicht valt door de hoge ramen met stalen kozijnen, sierlijk van vorm. Aan de witte wanden hangt tot eind dit jaar het werk van Cornelis Jetses (1873-1955). ”David en Goliath” is een studie in olieverf op doek, uit 1897. ## Generaties ”Jetses. Kunst voor de klas” opende in juli. In het museumcafé vertelt Christian van Houwelingen (31), collectie- en onderzoeksmedewerker, over de tentoonstelling die hij samenstelde. „Illustraties van Jetses zijn tot de jaren tachtig in het onderwijs gebruikt. Bij generaties Nederlanders zitten ze in het collectieve geheugen.” Het Onderwijsmuseum plaatst het leven en werk van Cornelis Jetses in de context van onderwijsvernieuwingen. De tentoonstellingsmaker: „We laten zien dat Jetses daaraan heeft bijdragen. Hij bracht schoonheid in het klaslokaal. De nostalgie, daar willen we iets voorbij.” :::photo_gallery 1::: In de negentiende eeuw komt het aanschouwelijk onderwijs op, „leren met behulp van illustraties, dankzij nieuwe druktechnieken. Maar de illustraties en de leerstof waren heel duf, droog, saai. Op het intellect gericht, weinig zintuigelijk.” ## Leefwereld Rond 1900 komt de onderwijsvernieuwing op gang. Van Houwelingen: „De reformpedagogiek pleitte voor een betere aansluiting bij de leefwereld van het kind.” Het bekende aap, noot, mies (zie: ”Cornelis Jetses”) vormde de inspiratiebron voor latere leesmethoden, zoals boom, roos, vis. De veranderingen van toen werken door tot vandaag. „Ook nu staat in het onderwijs het kind centraal.” „Jetses was heel goed in het weergeven van de emoties van kinderen. Hij vertelde het verhaal vanuit hun perspectief. Dat is de grote kracht van zijn werk. Kinderen konden zich ermee identificeren. Het zit nog steeds in de hoofden van de mensen. Ik hoor regelmatig van bezoekers: „Het is zeventig, tachtig jaar geleden en deze plaat ken ik nog.” Dat is natuurlijk wel bijzonder.” >„De Bijbelse schetsen vertellen iets over hemzelf, over hoe Jetses in het leven stond” In Jetses’ tijd verschenen er veel schoolplaten met Bijbelse taferelen, uit het Oude en Nieuwe Testament. Van Houwelingen: „Bijzonder zijn de platen van de Joodse schilder Ludwig Blum en Cornelis Jetses, voor het vak Bijbelse aardrijkskunde. Blum kwam uit Tsjechië en emigreerde naar het huidige Israël. Op zijn werk zie je het Britse mandaatgebied Palestina in de jaren twintig. Blum was goed in landschappen, maar de uitgever vond dat hij figuren niet goed kon schilderen. Daarvoor werd Jetses gevraagd.” ## Kinderbijbel Vanuit het museumcafé gaat de collectiemedewerker voor naar de tentoonstelling, om tekeningen van Jetses te laten zien die hem bijzonder aanspreken. Het zijn schetsen voor de kinderbijbel van Anne de Vries uit 1937, onder meer voor ”De Bergrede” en ”Op het Tempelplein”. „Dit was Jetses’ favoriete werk, omdat het Bijbels was. Hij deed het echt uit liefde, want financieel leverde het niet veel op. Van twee weken tekenen kon hij net de tuinman betalen. De schetsen vertellen iets over hemzelf, over hoe Jetses in het leven stond.” De kinderbijbel van Anne de Vries wordt getoond op een scherm. Van Houwelingen: „Het deel met verhalen uit het Oude Testament hadden we in huis. Maar het Nieuwe Testament was nergens te vinden.” :::photo_gallery 2::: ## Erfgoed Het Nationaal Onderwijsmuseum heeft 350.000 objecten in bezit, waarvan 99 procent is opgeslagen in het depot. Recent was het museum in het nieuws vanwege wegvallende subsidies. De collectiemedewerker: „Wij beheren het nationaal onderwijserfgoed. Het zou erg jammer zijn als we de belangrijke verhalen van dat erfgoed niet langer kunnen vertellen.” De verhalen van Ot en Sien werden in 1911 bewerkt voor lezers in Nederlands-Indië. Ook voor deze versies maakte Jetses de illustraties. Boeken en foto’s gaven hem een beeld van de kolonie, zijn vrouw trok Indische kleding aan ter inspiratie. In het Onderwijsmuseum hangen aquarellen van de Nederlandse Ot en Sien naast die van hun overzeese evenknieën. ## Verbeelding De verbeeldingskracht van de veelzijdige Jetses troont de museumbezoeker ook mee naar de wondere sprookjeswereld. Het kleine aquarel ”Een droom” toont feestvierende feeën en prinsessen, dwergen, een reus en een kabouterorkest. >„Jetses was heel goed in het weergeven van de emoties van kinderen. Hij vertelde het verhaal vanuit hun perspectief” In de grootste ruimte van het museum is de vaste tentoonstelling te zien, ”Onderwijs – over vroeger, voor later, van nu”. Talrijk zijn de vitrines met objecten. Globes, punnikklosjes, telramen, letterblokken. Aan het hoge plafond hangt een keur aan schoolplaten. Bezoekers grijpen de kans om een kroontjespen in de inkt te dopen. Iemand noteerde, in verbonden schrift: „Leuke dag bij het museum! Vieze vingers wel…” In een hoekje van een van de vitrines ligt, stilletjes, een boek met opvallende omslag. Twee engelen flankeren een rokend offervuur, in het midden een kruis en de letters alfa en omega. ”Groot vertelboek voor de Bijbelse geschiedenis, door Anne de Vries”, luidt het opschrift. Illustraties van C. Jetses. Nieuwe Testament. :::kader 1::: :::author_streamer 1:::

Cornelis Jetses: liefde voor al wat leeft

Ontvang onze nieuwsbrief

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons