Ds. M.J. Kater en zijn zoon ds. W.L.W. Kater begonnen hun loopbaan allebei in het onderwijs

De overeenkomst tussen vader Maarten en zoon Willem Kater is frappant. Allebei donker haar met slag, een stemmig pak, pochet in het borstzakje en een zwarte bril met brede rand. Het gesprek vindt plaats in de consistoriekamer van de christelijke gereformeerde kerk van Zeist, de gemeente waaraan Maarten vijftien jaar verbonden was. Aan twee wanden hangen de portretten van de voorgangers die de gemeente dienden. Alleen de huidige predikant ontbreekt. „Je wordt pas opgehangen als je weg bent”, verklaart de Apeldoornse hoogleraar met een twinkeling in de ogen. Hij groeide op in een „heerlijk huis-tuin-en-keukengezin” in Middelharnis, waar zijn vader werkzaam was bij de dienst gemeentewerken. „Hij kwam uit een gezin met tien, mijn moeder uit een gezin met twaalf kinderen, dus ze waren wel wat gewend.” In de familie van vaders kant was er in een ver verleden een ds. H.J. Kater. „Een illustere voorganger”, lacht Willem. „Er zijn in Nederland twee takken Katers”, vervolgt zijn vader onverstoorbaar. „Ik kom uit de Gelderse tak, H.J behoorde tot die van Noord-Holland. Ooit hield ik in Sint-Jansklooster een dooppreek vanuit Romeinen 6, waarin ik zei: „We gaan straks een kindje begraven.” „Dat kun je toch zo niet zeggen”, vond mijn vrouw. Later las ik in een onooglijk boekje dat H.J. Kater over dezelfde tekst een dooppreek hield en ongeveer hetzelfde had gezegd. Daar waren de mensen heel erg over gestruikeld. Ik vond het wel frappant.” :::inline_image 1::: ## Pijn De overtuiging dat hij predikant moest worden, leefde al jaren latent, maar kwam in het voorjaar van 1989 tot een doorbraak. „Naast mijn werk als wiskundedocent was ik bezig met een opleiding handelswetenschap. Die had ik bijna af toen ik op een woensdagmiddag op weg naar die cursus letterlijk ben omgekeerd. Bij het Hellegatsplein, waar je niet mág draaien. Onverwachts kwam ik weer thuis. Daar heb ik het tegen Jacqueline, mijn vrouw, verteld. Die was niet verbaasd.” Ds. P. den Butter, de predikant die hem vormde, reageerde nuchter. „Hij zei: „Joh, Maarten, ga eerst gewoon Latijn en Grieks doen. Dat is de Jordaan die je door moet. Bereik je de overkant, dan kun je daarin een aanwijzing zien.” Het lukte en na een versnelde theologische opleiding van nog geen vier jaar deed de voormalige docent intrede in Zeist. „Dit blijft een bijzonder plekje. Je hebt maar één eerste gemeente. De mensen die er nog zitten, ken ik van haver tot gort. Het gaat me aan het hart dat het er nog maar zo’n vijftig zijn. Als ik m’n ogen sluit, zie ik alle andere mensen die destijds voor me zaten. Een deel ging in de eigen woonplaats kerken of vertrok omdat de huizen hier peperduur zijn. Anderen raakten inhoudelijk de weg kwijt. Dat blijft pijn doen.” ## Vanzelfsprekend Willem was zes jaar bij zijn komst naar Zeist en twintig toen hij op kamers ging. „De jaren die je vormen. Daardoor is dit ook voor mij niet zomaar een plek. Ik kan er blind naartoe rijden.” Dat zijn vader er predikant was, vond hij vanzelfsprekend. „Ik merkte wel dat het predikantschap geen gewoon beroep is, maar een roeping die je hele bestaan doortrekt en ook het gezinsleven raakt. Dat had een mooie kant. Ik zag van nabij dat je geen predikant moet worden voor de romantiek of het gemak, maar dat het leven met de Heere wel goed is. Nu ik zelf predikant ben, hoop ik dat onze meiden hetzelfde ervaren.” :::author_streamer 1::: Als tiener vond hij het prima wanneer er eens een gastpredikant kwam. In de tweede fase van zijn tienertijd kreeg hij steeds meer waardering voor de prediking van mijn vader. „Niet alleen door de inhoud, maar ook omdat je merkt dat die uit zijn tenen komt. U laat niet zo gemakkelijk uw binnenste zien, maar op de kansel doet u dat wel.” ## Weekopeningen Zijn vader voelde zich nooit gehinderd door de aanwezigheid van vrouw en kinderen. „Ze zaten er vanaf de eerste dienst, het was heel natuurlijk. Ik keek niet vanuit mijn ooghoeken of ze zich wel gedroegen. Het was ook niet zo dat ik hun na de dienst vroeg om me te vertellen waarover ik had gepreekt. We hebben altijd geprobeerd om op een natuurlijke manier met de geestelijke dingen bezig te zijn.” :::author_streamer 2::: Bij Willem ontstond de roeping tot het ambt van predikant kort na zijn benoeming tot directeur van de havo-vwo onderbouw van het Driestar College in Gouda. „Er was geen bijzondere aanleiding, maar tijdens de zondagse erediensten bekroop me steeds sterker het verlangen door te kunnen geven wat de Heere in zijn Woord zegt. Een bijkomende stimulans waren de weekopeningen voor een bak vol guppies. Dat vond ik het mooiste deel van mijn werk.” „Leuk dat je dat vertelt”, reageert zijn vader. „Ik realiseer me nu dat ik hetzelfde had bij kerstwijdingen op de Prins Maurits, in het gereformeerde kerkje op de hoek.” ## Denkkracht Een preek van een gastpredikant over Handelingen 16 gaf voor Willem de doorslag om met zijn vrouw over zijn verlangen te spreken. „Dat had ik tot dan niet gedaan. Als je er woorden aan geeft, moet je er iets mee. Dat vond ik eng. Die zondag kon ik er niet meer over zwijgen. Het was slecht getimed, want Ruth was hoogzwanger van onze tweede. Het is een voordeel dat er nog een studie van vijf jaar volgt. Voor mezelf was het opgroeien in een predikantsgezin een goed middel om mijn verlangen te toetsen.” :::inline_image 2::: Vader Maarten kon aanvankelijk een licht gevoel van teleurstelling niet onderdrukken. „Heel tegenstrijdig natuurlijk, maar je had het goed naar je zin op de Driestar en was intussen directeur. Ik denk dat het daarbij niet zou zijn gebleven. Tegelijk vond ik het heel mooi. En je achtergrond is niet weg. Eenvoudige, geestelijk gezinde voorgangers kunnen veel betekenen, maar zeker in onze tijd hebben we ook predikanten nodig die midden in de maatschappij hebben gestaan en weten wat er onder jongeren leeft. Die ook de denkkracht hebben om ontwikkelingen te doorzien en onder woorden te brengen. Die gave heb jij van de Heere gekregen.” ## Roeping Direct verwacht had hij het niet dat zijn zoon met deze tijding zou komen. Willem bracht de boodschap indirect. „Toen we samen een rondje door Baarn liepen, vroeg ik: „Hoe gaat het eigenlijk als de Heere je roept tot predikant?” Hij begreep meteen wat ik bedoelde en reageerde heel nuchter. „Ga gewoon verder met je werk en houd eens een paar maanden bij wat je meekrijgt vanuit de prediking en je persoonlijk Bijbellezen.” Dat was een goed advies.” Maarten: „Ik heb doorgegeven wat ik zelf in mijn leven heb geleerd. In de loop der jaren las ik ook de nodige literatuur over de roeping tot het predikantschap, onder meer van Charles Bridges, Richard Baxter en Spurgeon.” Willem: „U adviseerde me concreet om te lezen wat Brakel er in zijn ”Redelijke godsdienst” over geschreven heeft. Dat heeft me wel geholpen.” ## Hartstochtelijk Wat hem in zijn vader treft, is het hartstochtelijke in het dienen van de Heere. „En het feit dat hij voor zichzelf streng is en voor anderen mild. Ook zijn stijl van preken spreekt me aan. Hij is echt in gesprek met de gemeente. In mijn beleving werd dat in de loop der jaren sterker.” :::author_streamer 3::: „Ik denk dat je gelijk hebt”, zegt zijn vader. „Prediking is proclamatie, maar wel in relatie met je hoorders. Bij een open Bijbel voer je een gesprek met de gemeente, al is dat geen vrijblijvend gesprek. Ik heb niets met de uitdrukking: „Vanmorgen wil ik dit of dat met u delen.” Je verkóndigt.” Willem lacht. „Zelfs van „We staan vanmorgen stil...” of „De tekst valt uiteen…” moet hij niets hebben.” Maarten: „Of: „Ik schrijf boven dit gedeelte…” Je hebt niks boven een Bijbelgedeelte te schrijven.” Toen Willem ging preken, kreeg hij vaak te horen dat zijn stijl op die van zijn vader lijkt. „Dat moet oervervelend zijn geweest”, weet Maarten. „Bij mij zeiden ze: „Als ik mijn ogen dichtdoe, zie ik Den Butter.” Daar heb ik behoorlijk last van gehad. Ik had geen behoefte om die man te imiteren, maar hij heeft me gevormd. Ook in karakter en stem leken we op elkaar. Daar doe je niets aan. Ik kon me toch kwalijk een hoog stemmetje aanmeten om van het imago af te komen.” ## Hoogleraar In Apeldoorn leerde Willem zijn vader als hoogleraar kennen. Het voelde niet ongemakkelijk. „Ik heb ook catechisatie van hem gehad. Het enige lastige was soms, dat ik hem verdraaid goed ken. Als zijn stem hapert, weet ik dat er iets is wat hem raakt. De andere studenten hadden dat meestal niet in de gaten.” „Ik wil niet met mijn emoties te koop lopen en probeer ze te onderdrukken”, bevestigt Maarten. Voor hem was het evenmin hinderlijk om zijn zoon in de collegezaal te hebben. „Ik was me er wel van bewust bij het beoordelen van preken. Dan wil je niet de indruk wekken dat je je eigen zoon bevoordeelt. Ik heb overigens niet het idee dat ”de zoon van” zo sterk leeft op de TUA.” :::inline_image 3::: Willem: „Ik ook niet. De sfeer is er informeel en als docenten praten jullie met alle studenten. Ik kan me ook geen speciale support van u tijdens de studie herinneren. Wel sparden we in de masterfase soms met elkaar over de prediking en het werk in de gemeente. Hoe pak je dat aan?” ## Spannend De eerste preek hield hij in Almelo. Zijn vader was er niet bij. „Ik had mijn vrouw en de meiden meegenomen, dat was me al spannend genoeg.” Het was pas tijdens de intrededienst dat Maarten fysiek onder het gehoor van zijn zoon zat. „Dat was een bewuste keuze. Je moet niet hebben dat pap en mam in de kerk zitten om te luisteren naar hun zoon die dominee wordt. Dat is voor hem belastend en je geeft er een verkeerd signaal mee af naar de gemeente.” Wel leidde hij de bevestigingsdienst. „Dat wilde hij per se”, lacht Willem. „Nee, dat was voor mij geen vraag.” „En het zou voor mij lastig zijn geweest als een ander het had gedaan”, bekent Maarten. De punten van de preek, over de aard van Paulus’ prediking, herinnert Willem zich nog goed. „Leven voor Gods oog, bij Gods mond en bij Gods hart. De herinnering daaraan geven me de onbevangenheid en onafhankelijkheid die bij je roeping horen.” ## Puriteinen Hij deed intrede met de woorden van 2 Korinthe 4 vers 6. „Want God Die gezegd heeft dat het licht uit de duisternis zou schijnen, is Degene Die in onze harten geschenen heeft, om te geven verlichting der kennis der heerlijkheid Gods in het aangezicht van Jezus Christus.” „Het was een onvergetelijke avond”, blikt Maarten terug. „Ik ben niet snel een uitgeknepen spons, maar de dag erna was ik het wel. Dan merk je wat zulke diensten emotioneel met je doen, op een mooie manier.” In hun theologisch denken zien ze weinig verschilpunten. „Ik heb misschien wat meer met de puriteinen”, oppert Maarten. „Dat is wel een dingetje”, bevestigt Willem. „Rond m’n achttiende moest ik voor school een oudvader lezen. Ik koos ”Komen tot Jezus Christus” van Bunyan. Daar heb ik veel aan gehad, door de persoonlijke vragen waar ik destijds mee liep. Tijdens de theologische studie heb ik wat van Richard Baxter gelezen, in het kader van pastoraat, maar wat me bij de puriteinen wat afschrikt, is hun wijdlopigheid. Ze hebben veel woorden nodig om hun punt te maken. Ik ben afgestudeerd op Miskotte, die vind ik sprankelender, maar het is gezond om de wijsheid uit vroegere eeuwen niet te verwaarlozen. Dat was voor mij reden om dit jaar voor het eerst de Leicester Conferentie te bezoeken. Wat mij betreft niet voor het laatst. Het op het hart gerichte blijft onmisbaar.” ## Verlamd Zo nu en dan bellen vader en zoon elkaar om wat te delen. De situatie binnen hun kerkverband beleven ze min of meer gelijk. „Er komt een keer een einde aan het praten”, constateert Maarten. „Zelfs aan het bidden. Daarom las ik aan het eind van de laatste synodevergadering uit Jeremia 15. „Al stond Mozes of Samuel voor Mijn aangezicht, dan nog zou Mijn ziel niet met dit volk van doen willen hebben.” Het is niet vanzelfsprekend dat God in ons midden blijft.” :::author_streamer 4::: Willem: „Dat heb ik van thuis wel meegekregen. De God Die je mag dienen en liefhebben, is ook de God met Wie je geen spelletje kunt spelen.” Zelf probeert hij zich te concentreren op zijn roeping binnen de eigen gemeente. „Niet om mijn kop in het zand te steken, maar op het grote geheel heb je weinig invloed. Dan is het niet zo zinvol om er veel tijd in te steken, al laat de situatie me zeker niet onverschillig. Het moment waarop ds. Buijs emotioneel vaststelde dat het huis van de Christelijke Gereformeerde Kerken in brand staat, zit onder je huid. Niet dat het dé kerk is, maar het is wel het verband waarin je bent gepokt en gemazeld. Ik moet er niet aan denken dat het uiteenvalt.” Zijn vader knikt. „De zondag erna zou ik in Ameide preken. Ik was innerlijk zo kapot en verlamd dat ik de scriba heb gebeld om te zeggen dat ik niet wist of het zou lukken. Uiteindelijk ben ik wel gegaan en dat was maar goed ook. Preken is genezend.” ## Bevoorrecht Een kwetsbare kant van zijn vader is voor Willem het overmatige verantwoordelijkheidsbesef. „Je zou het een erfzonde kunnen noemen, want ook ik heb er last van.” Tot nu toe heeft hij geen concrete plannen voor een promotiestudie, laat staan dat hij leeft met de gedachte ooit zijn vader op te volgen als hoogleraar. „Wij zijn geen carrièreplanners. Wel houden we van studeren. Dat geeft nieuwe energie. Als ik ooit promoveer, dan is het op een onderwerp dat van betekenis is voor deze tijd. Hoe preek je in onze moderne cultuur over verzoening, of de rechtvaardiging van de goddeloze?” Zijn vader zet hem niet onder druk. „Maar zijn verlangen kan ik goed begrijpen. Het is mooi om gericht met zo’n onderwerp bezig te zijn.” :::author_streamer 5::: Op zijn eigen leven kijkt hij met verwondering terug. „Toen ik afscheid nam van de Prins Maurits, zei directeur Jan Boot: „Je gaat nu studeren aan de TUA, maar jij blijft geen predikant.” Daar heb ik later meer dan eens aan moeten denken. Aan mijn kant waren er veel tekorten, maar ik ben vooral dankbaar voor alles wat ik kreeg. Kracht, gezondheid, mensen om me heen. Ja, ik voel me een bevoorrecht ventje, in allerlei opzichten.” Hij hapert even en herpakt zich. „Dit is zo’n moment dat Willem bedoelde. De rest is voor de binnenkamer.” :::kader 1::: :::kader 2:::

Ds. M.J. Kater en zijn zoon ds. W.L.W. Kater begonnen hun loopbaan allebei in het onderwijs

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Ds. M.J. Kater en zijn zoon ds. W.L.W. Kater begonnen hun loopbaan allebei in het onderwijs

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram