Een goed geweten en een slecht geheugen

Bij het ouder worden kunnen wij ons zorgen maken over ons geheugen. We gaan namelijk steeds meer dingen vergeten. Ons kortetermijngeheugen en de inprenting laten het afweten. We weten niet meer wat we vorige week gedaan hebben, maar dingen van jaren geleden kunnen we zo oplepelen. We lezen op onze telefoon een Engelse nieuwsapp, maar moeten in het woordenboek telkens dezelfde woorden opzoeken voor de vertaling. We onthouden de betekenis van (nieuwe) woorden niet meer zo gemakkelijk als vroeger. Nieuwe namen vergeten we mét dat mensen zich aan ons voorstellen. Als we op ons werk bij het koffiezetapparaat naast een collega staan die we al dertig jaar kennen, kunnen we ter plekke soms ook niet op haar naam komen en we schamen ons om het te vragen. Het kan zijn dat anderen ons aan iets herinneren. Wij zijn dat vergeten en er komt zelfs geen ”o, ja!” meer boven als het ons verteld wordt. Ons geheugen gaat achteruit met het klimmen van de jaren. ## Persoonlijkheid Er zijn andere vormen van vergeetachtigheid. Die hebben niets met leeftijd te maken maar meer met persoonlijkheid. De ene mens heeft meer regie over zichzelf dan de andere. Je laat je jas in de trein hangen. Je vergeet dat je dochter jarig is. Je bent je betaalpas kwijt en kunt je niet herinneren waar je die hebt opgeborgen. Je zou op de terugweg van je werk een boodschap doen, maar bij thuiskomst vraagt je vrouw ernaar en je blijkt het vergeten te zijn. „Jij onthoudt wat je mag vergeten en vergeet wat je moet onthouden!” Dit kan ook met drukte te maken hebben. Als iemand veel tegelijk aan zijn of haar hoofd heeft, kan het een en ander er ook bij inschieten (’uitschieten’ dus). Geheugenverlies wordt pas problematisch als iemand dement wordt. Dan is het van een andere orde. Iemand heeft net warm gegeten en een uur na de maaltijd begint ze weer eten te koken. Iemand weet in z’n eigen huis niet meer waar het toilet is. Het geheugen rolt op zoals een uitgerolde behangrol terugrolt. Het laatste stuk rolt het eerste terug. Dat is een ontluisterend soort geheugenverlies. ## Zelfrechtvaardiging Ik wil nog iets anders over ons geheugen zeggen. Hoe zetten wij ons geheugen in voor ons beeld van andere mensen en voor ons zelfbeeld? Ook in het sociale verkeer onthouden we dingen en vergeten we dingen. Dat kunnen feiten zijn: „Mijn broer heeft me niet opgezocht toen ik ziek was.” Dat kunnen emoties zijn: „Ik voel mijn angst weer als ik terugdenk aan…” Wat onthouden we over onszelf en over anderen? En hoe gaan we daarmee om? >We worden boos om dingen die onze kinderen doen en vergeten wat we zelf fout deden in onze jeugd Ik noem twee tegengestelden. Wij gebruiken ons geheugen om onszelf te rechtvaardigen. Friedrich Nietzsche heeft gezegd: „Wij danken ons goede geweten aan ons slechte geheugen.” Hij bedoelde daarmee dat wij tevreden zijn met onszelf omdat wij ‘vergeten’ welke domme dingen wij gedaan hebben en waarin we tekort geschoten zijn. Tegelijkertijd onthouden we welke fouten anderen gemaakt hebben en weinig van het goede zij gedaan hebben. Dat is een collectief probleem. Naties vergeten wat zij in de geschiedenis fout gedaan hebben en onthouden de nationale heldendaden. Ze onthouden ook wat de andere landen fout gedaan hebben. Die zelfrechtvaardiging speelt ook een rol op individueel niveau. We worden boos om de rare dingen die onze kinderen doen en zijn vergeten wat we zelf fout deden in onze jeugd. We kunnen ook onze recente missers vergeten. ”Verdringen” is dan een beter woord. We vergeten welke lompe opmerkingen we vorige week thuis gemaakt hebben, en we onthouden wat voor lelijks onze echtgenoot dertig jaar geleden tegen ons gezegd heeft. Mensen die goed zijn in het onthouden van de missers van anderen, kunnen soms na jaren er nog mee op de proppen komen en iemand daarover een verwijt maken. ## Niet oké Het omgekeerde bestaat ook. Er zijn mensen die alleen hun eigen fouten onthouden en vergeten wat ze aan goede dingen hebben gedaan. Daar kunnen ze ook nog eens voor zichzelf en soms bij anderen eindeloos op terugkomen. „Jij bent oké, ik ben niet oké!” is hun levenshouding. De oorzaak van deze eenzijdigheid is divers, zoals: karakter, opgelopen trauma’s, gebrek aan bevestiging in de jeugd. Als het al te gek is, worden deze mensen depressief. Of het is andersom: mensen worden depressief en gaan dan vooral hun eigen tekortkomingen en schuld zien. Ze liggen wakker over wat ze ooit iemand hebben aangedaan, terwijl die persoon zelf dat allang vergeten is. De uitdaging is om niet ons halve geheugen te gebruiken maar ons héle geheugen. We krijgen een eerlijker beeld van onszelf en van anderen als we niet selectief herinneren, maar op complete plaatjes letten. De waarheid is dan meestal én-én. Ik herinner me goede woorden en daden én verkeerde woorden en daden van mijzelf én anderen. Dan kan ik mijn geheugen niet meer inzetten om anderen een kopje kleiner te maken en ook niet om mijzelf te kleineren. ## Selectief Nog één ding. Veel mensen kunnen maar niet geloven dat ze zich iets fout herinneren. Dat kan over gewone dingen gaan. „Jij hebt vorige week beloofd dat je de schuur vóór het weekend zou opruimen.” „Hoe komt je erbij? Dat heb ik helemaal niet gezegd. Ik heb gezegd dat ik de schuur wel een keer zal opruimen.” Vervolgens levert dat een nietes-welles woordenstrijd op. Als dit geruzie vaak voorkomt, kunnen relaties (ouders-kinderen, man-vrouw) erdoor verziekt worden. Veel mensen zijn ervan overtuigd dat hun geheugen onfeilbaar is en daarom weerspreken ze het als een ander een andere herinnering heeft. Ik waarschuw: ga nooit strijd aan over wat u zich herinnert. U wilt het misschien niet aanvaarden, maar ook uw geheugen werkt selectief en maakt fouten. Zelfs als we iets stellig herinneren –„Ik weet het zeker!!!”– kunnen we er nog (gedeeltelijk) naast zitten.

Een goed geweten en een slecht geheugen

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Een goed geweten en een slecht geheugen

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram