Eten met Kerst. Hoe doe je dat op een Bijbelse manier?

De meeste tijd van de week heeft ds. Han Wilmink –predikant van de protestantse Kruiskerk in Wezep– nodig voor het gemeentewerk. De momenten die nog over zijn, staat hij het liefst in de keuken. Om recepten uit te proberen of om kookworkshops te geven over Bijbelse smaken en gerechten. Het leverde de predikant de eervolle naam ”kookdominee” op. „Als ik ’s nachts niet kan slapen, denk ik preken of gerechten uit. Bij die gerechten proef ik wat ik in mijn hoofd samenvoeg, zonder dat ik het gekookt heb. Dat zit gewoon in mij.” Voor de kookdominee staat voedsel nooit los van tijd en cultuur. Hij doet er graag onderzoek naar – om erover te delen. „Wist je dat het in de Bijbel bijna 900 keer over voedsel gaat, terwijl het gebed bijvoorbeeld 150 keer aan de orde komt? Eten nam in de Bijbelse tijd een heel grote plaats in, in het dagelijkse leven. Alles ging ook met een factor 10 langzamer dan nu. :::author_streamer 1::: Het ”Geef ons heden ons dagelijks brood” begon al heel vroeg in de ochtend. Een vrouw was drie kwartier bezig om graan te malen tot meel, om daarmee brood te bakken. Dan volgden nog het kneden en het rijzen, maar ze was ook druk met hout sprokkelen en met het opstoken van de stenen oven. Pas uren later was er een brood. Daardoor werd het bijzondere van voedsel veel meer onderkend dan nu. Vergis je ook niet in de hongersnoden en misoogsten die er in die tijd waren. Mensen hadden rond hun eten een sterk afhankelijkheidsgevoel. Ze schatten voedsel veel meer op waarde dan wij. Het is bijna oneerbiedig dat wij nu in twintig minuten in de supermarkt bij elkaar graaien wat we nodig hebben voor de hele week.” :::author_streamer 2::: ## Gastvrij Om de link tussen Kerst en eten in de christelijke traditie te begrijpen, is het belangrijk om de eetcultuur van de eerste eeuwen te kennen, vertelt Han Wilmink. „De Bijbelse tijd kende een eetcultuur die je vandaag nog ziet bij de Bedoeïenenvolken. Door de afwezigheid van boeken, spelletjes of ander vermaak, was het samen eten heel belangrijk. De maaltijd duurde lang en men genoot er bewust van. Het eten had ook een sociale betekenis. Het gaf verbinding en je kon daarmee gastvrij zijn richting elkaar. Niemand die langskwam, ging met een lege maag weg.” Bij de eerste christengemeenten kreeg het samen eten de vorm van een liturgie. Het werd een viering, weet de predikant. „Het eten stond niet centraal, maar het herdenken. Iedereen bracht daarbij het zijne in. Sommigen vertelden over Jezus, Die ze zelf nog gekend hadden. Anderen begonnen met het aanheffen van een psalm.” Anders dan in het Oude Testament, had het eten geen ceremoniële betekenis meer. „Nog altijd hebben de joden de spijswetten en de rituelen tijdens de maaltijden op de sabbat en de feestdagen. In het christendom is dat nagenoeg verdwenen, en dat vind ik dat weleens jammer. Voedsel kan zo veel betekenis in zich meedragen.” :::author_streamer 3::: ## Stoofperen Door de eeuwen heen zijn christenen van over de hele wereld wel zo’n betekenis gaan geven aan het eten tijdens de kerstdagen, weet Han Wilmink. „Pas in de vierde eeuw ging men het kerstfeest vieren. Dat was toen keizer Constantijn de Grote het christendom ging toestaan en er zelfs de staatsgodsdienst van maakte. Er was daarna een algemene verlegenheid met de traditionele, heidense feestdagen. Midden in de winter was er het lichtfeest en dat is toen het kerstfeest geworden. Het was natuurlijk een prachtige, nieuwe betekenis om de komst van het Licht op deze duistere wereld te gaan herdenken.” :::inline_image 1::: De verhalen komen vanzelf als je met de Wezepse predikant praat. Hij lijkt ze zo uit zijn mouw te schudden. Vertellen is ongetwijfeld een even grote passie als het koken zelf. „Wist je dat er in het vroegere koninkrijk Beieren altijd stoofperen werden gegeten met Kerst? De vorm van de peer zou herinneren aan de zwangere Maria. Koptische christenen eten juist vis met Kerst, als verwijzing naar de Ichtus-vis. Christus’ reddende macht staat dan centraal. In de Perzische traditie wordt veel kaneel gebruikt. Dat verwijst naar de specerijen die de wijzen uit het oosten bij zich hadden. Vaak heeft het eten rond Kerst dus een link met het geboorteverhaal van Christus. Dat kan ook terugkomen in de kruiden die gebruikt worden. In het Oosten wordt er veel gedaan met basilicum, omdat dit het koningskruid wordt genoemd.” :::author_streamer 4::: ## Bijbelse smaken Door de jaren heen hielpen historici, wetenschappers en koks Han Wilmink verder in zijn zoektocht naar kennis over voedsel in de tijd van de Bijbel. Een professor uit Leiden liet hem Engelse vertalingen lezen van eeuwenoude kleitabletten met recepten uit het Midden-Oosten. Palestijnse christenen gaven hem een oud boekje over traditionele eetgewoonten. „Je komt dan steeds de Bijbelse smaken tegen van dadels, vijgen, olijven en honing. Maar denk ook aan peulvruchten als de fava, dat is een witte boonsoort. En aan noten als de amandel. Die laatste verwijst in het jodendom nog steeds naar de komst van de Messias. Amandelbloesem is de eerste bloesem die elk voorjaar gaat bloeien. Zo zouden amandelen de verwachting aanwakkeren naar de komst van de Messias.” :::author_streamer 5::: In het christendom is de symbolische betekenis van voedsel verloren gegaan. Zelfs rond de kerstdagen speelt symboliek nauwelijks een rol. „In onze samenleving is Kerst getransformeerd tot een eetfestijn. Het kerstverhaal wordt bedolven onder culinaire geneugten. Ik heb er weinig waardering voor”, zegt de kookdominee, met nadruk. „Er wordt veel te veel vlees gegeten en in de maaltijd ligt geen hogere betekenis meer. :::author_streamer 6::: Maar christenen moeten zich afvragen hoe de kerstmaaltijd een Bijbelse betekenis kan krijgen. De Bijbel leert dat je de leegte in je leven niet moeten opvullen met een mooi gedekte tafel, maar met geestelijk voedsel. Laat maal en verhaal samenkomen in het kerstdiner. In de verschillende gangen kun je het kerstverhaal letterlijk laten schitteren aan tafel. Je kunt prachtig preken met eten.” ## Salade aller volkeren In zijn boek ”Bijbels culinair” heeft Han Wilmink een aanzet gedaan voor zo’n kerstdiner. Het voorgerecht bestaat uit gevulde sterren van bladerdeeg en een van de bijgerechten is een veelkleurige salade. „Oosterse christenen uit verschillende landen vertelden mij dat dit de traditionele salade van hun land is.” Met een twinkeling in zijn ogen: „Voor mij is het daarom de salade aller volken geworden. De boodschap erachter is dat Christus voor al die volken naar deze wereld kwam.” Hoewel de recepten in zijn boek een oosterse oorsprong hebben, werkt Han Wilmink nauwelijks met exotische ingrediënten. „Ik vind dat een christen zijn eten van dichtbij moet kunnen halen. Met de seizoensproducten van hier kun je echt iets moois en iets lekkers op tafel zetten, terwijl het ook nog een Bijbelse betekenis draagt.” En dan, verontschuldigend bijna: „Zelfs in het koken kan ik het niet laten om wat missionair te zijn. Eigenlijk voer ik een klein pleidooi om de religieuze maaltijd weer op de kerkelijke kaart te zetten. En het eten met Kerst lijkt me een goed begin daarvoor.” :::kader 1:::

Eten met Kerst. Hoe doe je dat op een Bijbelse manier?

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Eten met Kerst. Hoe doe je dat op een Bijbelse manier?

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram