Gerrit van Veldhuisen was pastor voor zielen in psychische nood

Als boerenzoon uit Lunteren koos Gerrit van Veldhuisen voor het onderwijs. Na de studie aan De Driestar in Gouda vond hij werk op een basisschool in Waarde, waar hij de jaren door bleef wonen. „Ik heb er tien jaar lesgegeven. Toen werd de reformatorische Rehoboth-mavo (nu Calvijn College) in Krabbendijke uitgebreid met een vmbo-afdeling. Daar ben ik benoemd als docent biologie en geschiedenis.” In 1997 viel zijn oog op een advertentie van de Zeeuwse Stichting tot financiële hulpverlening der Gereformeerde Gemeenten in de particuliere synode zuid. „Die is in 1980 opgericht om de realisatie van de beschermende woonvorm Toevlucht in Kapelle mogelijk te maken. Toen daarvoor overheidsfinanciering kwam, werd naar een andere bestemming gezocht. Dat leidde tot het besluit om voor twee dagen per week een pastoraal werker aan te stellen voor gemeenteleden uit het gebied van de particuliere synode met ernstige psychische problematiek. Ik heb gesolliciteerd en ben aangenomen. De overige drie dagen bleef ik werkzaam op school, als docent biologie, decaan en vertrouwenspersoon.” ## Kwetsbaren In zijn jonge jaren wist hij zich al aangetrokken tot de kwetsbaren in de samenleving en mensen die het moeilijk hadden. „Waarschijnlijk door een ingrijpende gebeurtenis in mijn eigen jeugd. Een zusje van me is op zesjarige leeftijd verongelukt, op weg naar school, achter op de fiets bij mijn broer Bert. Ze zijn geschept door een vrachtauto. Mijn broer was zwaargewond en lag weken in het ziekenhuis, mijn zusje heeft het niet overleefd. Ik was toen acht. Het heeft een onuitwisbare indruk op me gemaakt en is door de Heere gebruikt. Ik ging beseffen dat er uiteindelijk maar één ding belangrijk is in het leven, voor mezelf en voor anderen. Dat je geborgen bent.” >„Ik weet wat verlies en verdriet is, maar ook wie de Heere wil zijn in de diepste diepten” :::inline_image 1::: Van nabij zag hij wat die geborgenheid betekent. „Ik had godvrezende ouders; mijn vader was ouderling in de hervormde gemeente van Lunteren. In de verdrietige omstandigheden door het overlijden van mijn zusje werd hij zo gesterkt, dat het geestelijk de rijkste periode in zijn leven is geworden. Terwijl mijn broer Jaap en ik erbij stonden, zong hij Psalm 138: „Als ik, omringd door tegenspoed, bezwijken moet, schenkt Gij mij leven.” Hij mocht de nabijheid van de Heere ervaren als nooit tevoren. Voor de rouwkaart koos hij de tekst: „De Heere heeft gegeven, de Heere heeft genomen, de naam des Heeren zij geloofd.” Ik weet wat verlies en verdriet is, maar ook wie de Heere wil zijn in de diepste diepten.” ## Maatwerk Psychische problematiek was hem onbekend. „Ik kom uit een evenwichtige familie. Soms hoorde je dat iemand was opgenomen in Wolfheze. Die plaats had een grote psychiatrische instelling, voor mensen die niet goed bij hun hoofd waren. Zo werd erover gesproken. We beseften niet dat het ziekten zijn die iedereen kunnen treffen.” In 1997 betrad hij voor het eerst zo’n instelling. „Zeeuwen die vanwege ernstige psychische problematiek opgenomen moesten worden, waren aanvankelijk aangewezen op Vrederust in het Brabantse Halsteren, nu GGZ westelijk Noord-Brabant. Later kwam Emergis in Kloetinge erbij. De aanmelding van mijn pastoranten verloopt via de kerkenraad van de gemeente waartoe ze behoren. Ik mocht zelf bepalen hoe ik het werk ging aanpakken. In Vrederust ben ik wegwijs gemaakt door ds. C. de Jongste en ouderling Van der Jagt uit de gereformeerde gemeente van Tholen. Het was destijds zo’n ouderwetse psychiatrische inrichting, met paviljoens op een enorm terrein buiten de bewoonde wereld. Ds. De Jongste liet al zijn ‘klanten’ bij elkaar komen in een ruimte, waar hij een vorm van Bijbelstudie met hen deed. Ik ben de mensen afzonderlijk gaan bezoeken, om maatwerk te kunnen bieden en vertrouwen te winnen. Pas als er een vertrouwensband is ontstaan, vertellen ze eerlijk wat er vanbinnen leeft.” ## Misbruik Zijn nieuwe baan leerde hem hoezeer psychische problematiek ingrijpt in het leven van de patiënten én hun familieleden. Om hen beter te begrijpen, ging hij zich verdiepen in vakliteratuur van psychiaters, maar ook in publicaties van ervaringsdeskundigen. „De boekjes ”Een helpende hand” en ”Nogmaals een helpende hand” van ds. A. Elshout hebben veel voor me betekend. Hij wist uit ondervinding wat een depressie is. Ik héb er wat exemplaren van gekocht en weggegeven. Ook de publicaties van prof. Hanneke Schaap-Jonker zijn heel waardevol.” Behalve aangrijpend vindt hij psychische problematiek fascinerend. „Wat kan er allemaal in het brein omgaan? Waardoor moet een man of vrouw, jongen of meisje in een specifieke situatie worden opgenomen? Welke schade hebben ze in het verleden opgelopen? Veel ernstige problematiek is het gevolg van misbruik. Op een gegeven moment had ik zo’n zestig pastoranten, mijn eigen kleine gemeente binnen de particuliere synode zuid. Een groot deel was ernstig getraumatiseerd door seksueel misbruik in hun jeugd. Vaak door familieleden, soms zelfs door ambtsdragers. Deze mensen zijn beschadigd voor het leven en lopen vaak rond met suïcidale gedachten.” ## Ernstige ziekte Meer dan eens blijft het niet bij gedachten. „Op een dag werd door de postbode zowel een afscheidsbrief als een rouwbrief bezorgd.” Elke suïcide greep hem diep aan. „Het is niet zo dat deze mensen het leven verachten, maar dít leven is voor hen ondraaglijk. Je staat dan voor moeilijke vragen. Zijn alle gebeden vruchteloos geweest? Ben ik tekortgeschoten? Ook als familie me liet weten dat ik het mezelf niet hoefde aan te rekenen.” >„Het is niet zo dat deze mensen het leven verachten, maar dít leven is voor hen ondraaglijk” Bij de opvatting dat God Zijn kinderen voor suïcide bewaart, had hij al lang zijn vragen. Door het werk als pastor voor psychisch zieken nam hij er afstand van. „Als ik een catechismuspreek over het zesde gebod moest lezen, liet ik zinnetjes over dit onderwerp weleens weg. Suïcide komt meestal voort uit een zeer ernstige psychische ziekte. Die is ten diepste de oorzaak van het overlijden. Zo ben ik het gaan zien, al lost dat niet alle vragen op. Soms verzucht ik: „Och Heere, waarom?” Waarom moeten mensen zó lijden dat ze hiertoe komen? Het enige wat overblijft, is ze met naam en toenaam in Zijn handen leggen, zoals ik dat ook doe voor mijn kinderen en kleinkinderen.” ## Beklemmend In de loop der jaren leerde hij alle mogelijke vormen van psychische kwetsbaarheid en ontregeling van nabij kennen. Van anorexia tot depressiviteit en van schizofrenie tot angststoornissen. „Het is altijd mijn verlangen geweest om de zwaarte van het lijden iéts te verlichten. Ik probeerde naast de mensen te gaan staan, al kun je nooit tot de diepte komen waarin zij zich bevinden. Dan zou je dit werk ook niet kunnen doen. Wel probeer ik me hun situatie in te leven.” Ook als mensen naar een isoleercel waren gebracht, zocht hij ze zo mogelijk op. „De sfeer in zo’n cel is heel beklemmend, vooral door dat wat de patiënten uitstralen. Sommigen vertelden me later dat ze zich volkomen verlaten voelden, door God en door mensen. Zó eenzaam, ontdaan van hun identiteit. Voor mensen die door een psychose waanbeelden hebben en stemmen horen, kun je voor je gevoel weinig betekenen. Je probeert even bij hen te zijn, maar een gesprek voeren is soms nauwelijks mogelijk.” ## Balans Het is voor de pastoraal werker vanzelfsprekend dat christenen met psychische problematiek tegelijk met geestelijke vragen tobben en zichzelf als ongelovig of hypocriet beschouwen. „Als je psychisch uit evenwicht bent, kun je ook geestelijk de balans niet eerlijk opmaken. Daarom moet je geen grote uitspraken gaan doen, maar proberen mensen hoop en perspectief te bieden, op grond van het werk van Christus. De Heere kan dat gebruiken en Hij gebrúíkt het, is mijn ervaring.” :::inline_image 2::: In zijn pastorale werk weet hij zich gezegend met een vrouw die intens meeleeft en als klankbord fungeert. „Els steunt me of remt me af, net wat ik op dat moment nodig heb. Daar ben ik de Heere heel dankbaar voor. Ik kan mijn hart ook altijd luchten bij de voorzitter van het bestuur, ds. J. de Kok uit Sint-Annaland. Die heeft zelf een zware burn-out gehad en beseft hoe belangrijk dit werk is.” ## Studie Op advies van het bestuur volgde Van Veldhuisen in deeltijd de studie godsdienst pastoraal werk aan de Christelijke Hogeschool Ede. „Het was zwaar naast een dubbele baan, het gezin en mijn ambt als ouderling, maar ik heb er enorm veel geleerd. Vrijwel elke morgen stond ik om vijf uur op om te studeren. Het bestuur kwam erin tegemoet door mijn contract uit te breiden. De laatste periode was ik voor drie dagen in dienst als pastoraal werker.” Hij rondde de studie af met een onderzoek naar de visie van zijn pastoranten op het ambtelijke contact vanuit hun thuisgemeenten. De uitslag viel hem niet mee. „Het verschilde sterk per gemeente, maar er is nog wel een slag te maken. Belangrijk is dat ambtsdragers oog hebben voor hun zwakke punten. Niet elke ouderling heeft de gave om op een wijze manier met psychiatrische patiënten om te gaan. Het is verstandig om binnen kerkenraden taken te verdelen op basis van de capaciteiten van mensen. De een is sterk in catechiseren, de ander in pastoraat. Maak daar op een verstandige manier gebruik van.” ## Betrouwbaar In principe sloot hij elk bezoek af met het lezen van een Bijbelgedeelte en gebed. „Allebei kort, want het hoofd van deze mensen zit al vol. Ik vraag nogal eens of ze voorkeur hebben voor een bepaald gedeelte. Als ze nauwelijks bereikbaar zijn, kies ik voor een berijmde psalm. Psalm 27 vers 7, bijvoorbeeld, of 130 vers 3. Of één tekst, zoals Jesaja 41 vers 10. Die werd me een keer geappt door een leerling die merkte dat ik het moeilijk had. „Vrees niet, want Ik ben met u. Zijt niet verbaasd, want Ik ben uw God. Ik sterk u, ook help Ik u, ook ondersteun Ik u met de rechterhand Mijner gerechtigheid.” Dat heeft me toen erg geraakt en bemoedigd.” Vanuit deze ervaring ging hij elke morgen op zijn status van WhatsApp een Bijbeltekst, spreuk of gedichtje zetten. „Sommige pastoranten hadden nog maar een heel dun lijntje naar de kerk. Een aantal heeft zelfs zijn doopbewijs al opgevraagd. Op deze manier probeer ik hun toch iets mee te geven. In gesprekken ga ik de schade die ze in de kerk hebben opgelopen niet vergoelijken, maar benadruk ik dat de Heere wél betrouwbaar is.” ## Afscheid In 2018 ging hij als docent met vervroegd pensioen. Deze week kwam er een einde aan zijn loopbaan als pastoraal werker. „Zeventig vond ik een goede leeftijd om te stoppen. Gelukkig is er een opvolger gevonden die het werk overneemt.” >„Geen zwart pak aantrekken, bezoeken niet te lang maken, goed luisteren, niet te veel vragen stellen, geen pasklare antwoorden geven en trouw zijn” In de achterliggende decennia leerde hij een aantal belangrijke lessen voor het pastoraat onder psychisch zieken. „Geen zwart pak aantrekken, bezoeken niet te lang maken, goed luisteren, niet te veel vragen stellen, geen pasklare antwoorden en adviezen geven, trouw zijn. Ook als mensen er geen prijs op lijken te stellen, toch blijven komen. En als het enigszins kan, een eindje met hen gaan wandelen. Lopen is helend en het praat gemakkelijker dan tegenover elkaar in een kamertje. Ik heb tijdens die wandelingen heel wat ontboezemingen gehoord. Nee, ik raakte er niet snel door van slag. Als je jezelf hebt leren kennen, kijk je nergens van op en sta je boven niemand.” ## Vrijwilliger Het taboe op psychische problematiek zag hij geleidelijk afnemen. „Door goede voorlichting, onder meer in het Reformatorisch Dagblad. Er is veel meer besef gekomen dat zowel het gezin als de gemeente een veilige plek moet zijn. Mensen die er beschadigende ervaringen opdeden, komen er sneller mee voor de dag. De keerzijde is dat de druk op de geestelijke gezondheidszorg nog groter wordt. Ook door de toename van het aantal jongeren met psychische klachten. De lat wordt voor hen tegenwoordig erg hoog gelegd, ook op de reformatorische scholen. Daar heb ik veel moeite mee. Kinderen moeten de ruimte krijgen om zich op hun eigen manier te ontwikkelen, zonder dat ze constant de hete adem van opvoeders en docenten in hun nek voelen.” Zijn afscheid als pastoraal werker betekent voor Van Veldhuisen niet het absolute einde van zijn arbeid in het veld van de psychiatrie. „Ik ben voorzitter van Vereniging Een Handreiking, regio Zeeland. En ik heb met positief resultaat gesolliciteerd op een advertentie van Eleos voor pastorale vrijwilligers. Ze hebben me gekoppeld aan de behandellocatie in Goes. Zolang de Heere me de moed en kracht ervoor geeft, wil ik dienstbaar zijn. Ik heb Hem gevraagd of Hij iets op mijn pad wilde brengen. Els attendeerde me op die advertentie en zei: „Hier heb je het antwoord.” Zo zorgt Hij keer op keer.”

Gerrit van Veldhuisen was pastor voor zielen in psychische nood

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Gerrit van Veldhuisen was pastor voor zielen in psychische nood

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram