Israëlische trauma-arts kijkt terug op 7 oktober en boycot door Nederlandse ziekenhuizen

Zaterdag 7 oktober 2023. Shabbat in Israël. Een rustdag. Totdat ’s morgens vroeg het luchtalarm begint te loeien. IC-arts Frenkel is samen met zijn vrouw thuis en slaapt. „Wij werden gewekt door het geluid van sirenes en explosies. Het was meteen duidelijk dat er iets groots aan de hand was. Zo veel sirenes was ongekend. Ik besloot direct naar het ziekenhuis te gaan.” Het Sorokaziekenhuis is het grootste in het zuiden van Israël, in de Negevregio. In het gebied van het hospitaal woont ongeveer 10 procent van de Israëlische bevolking, zo’n één miljoen mensen. De samenstelling is divers, met onder andere een grote moslimgemeenschap van bedoeïenen. Bij die regio hoort ook het gebied naast de Gazastrook. Personeelsleden die daar wonen, sturen alarmerende berichten en beschrijven onvoorstelbare taferelen. Daarom besluit het ziekenhuis kort na Frenkels aankomst groot alarm te slaan. Het ziekenhuis mobiliseert iedereen en roept alle medewerkers op. „Alle artsen, verpleegkundigen en ondersteunend personeel van alle afdelingen moesten komen. Dat gebeurde voordat de eerste golf gewonden arriveerde.” :::inline_image 1::: Die beslissing blijkt later letterlijk van levensbelang. „In de eerste 24 uur behandelden we meer dan 670 slachtoffers. Meer dan 120 van die slachtoffers verkeerden in een ernstige toestand. De meesten hadden onmiddellijk traumazorg en spoedoperaties nodig.” Rond de middag is de drukte op z’n hoogtepunt. In één uur tijd komen er meer dan tachtig patiënten binnen. „Dat is meer dan één per minuut. Het was ongelooflijk. En toch hadden we, ondanks de onvoorstelbare druk, de faciliteiten, teams en capaciteiten om iedereen te behandelen.” Op een gewone dag komen er vijf tot acht gewonden binnen. ## Gruwelen Ondertussen blijven de sirenes loeien. „Wij hoorden de explosies tijdens operaties, reanimaties, het troosten van families. Toch verliet niemand zijn post. Iedereen bleef om te helpen. Ik ben er heel trots op te kunnen zeggen dat ons team maar één doel had: levens redden. Er was geen onderscheid tussen jood of moslim, bedoeïen of christen, arts of verpleegkundige. In die uren was geneeskunde meer dan een beroep: het was een morele daad. Elke beslissing, elke hartslag, elk gered leven was een overwinning van menselijkheid op chaos.” Niet alleen het aantal, maar ook het soort patiënten maakte de situatie heftig. „Het waren kinderen, ouderen, hele families. Terrorisme maakt geen onderscheid naar leeftijd of achtergrond. Kleine kinderen en bejaarden lagen zij aan zij.” :::author_streamer 1::: Die beelden blijven hangen, aldus Frenkel. „Zo veel patiënten behandelen en zulke gruwelen zien, drukte zwaar op de schouders van ons personeel.” Psychiaters en maatschappelijk werkers hielpen artsen, verpleegkundigen en andere medewerkers om te gaan met die emoties. Het zijn niet alleen de patiënten om wie het ziekenhuispersoneel zich zorgen maakt. Veel artsen en verpleegkundigen zijn óók ouders en familieleden van soldaten die aan het front vechten. Dat geldt ook voor trauma-arts Frenkel. „Terwijl wij de gewonden behandelden, dachten wij voortdurend aan onze eigen families, die thuis onder raketvuur lagen, en aan onze kinderen, die op dat moment in het zuiden vochten om de aanvallers tegen te houden.” ## Herdenken Frenkel: „Elk gered leven herinnerde ons eraan waarom we daar waren. Het wist het verdriet of de herinneringen niet uit, maar het hielp om ze om te zetten in iets constructiefs — in de vastberadenheid om door te gaan, te blijven zorgen en te blijven geloven in het leven.” Maar niet iedereen overleeft de gruwelen van die dag. De dagen na de aanval wordt er in de centrale hal van het ziekenhuis een grote herdenkingsruimte ingericht. „Er stonden kaarsen en foto’s van familieleden die waren gedood, gewond geraakt of ontvoerd. Het werd een stille plek waar iedereen zijn verdriet kon delen.” Op 19 juni trof een raket uit Iran juist die ruimte. Behalve de herdenkingsruimte organiseert het ziekenhuis ook herdenkingsbijeenkomsten. „Daaraan namen alle leden van ons personeel deel. Of ze nu jood, moslim, bedoeïen of christen waren.” Frenkel noemt die momenten ”diep ontroerend”. „Er zijn geen scheidslijnen, geen grenzen. Er zijn alleen mensen die samen stil zijn, verenigd door verlies en door de gedeelde hoop dat zulke dagen nooit meer terugkomen.” ## Reanimeren Frenkel wist al jong dat hij arts wilde worden. „Toen ik ongeveer zestien was, deed ik vrijwilligerswerk bij Magen David Adom, de Israëlische versie van het Rode Kruis. Tijdens een zomervakantie met een vriend kreeg een jonge man naast mij in het zwembad plotseling een epileptische aanval. Hij was bezig te verdrinken, werd uit het water gehaald, maar had geen hartslag meer. Ik was de enige in de buurt die kon reanimeren, dus ik begon met de reanimatie en ging door tot de ambulance arriveerde. Hij overleefde het. Toen ik hem de volgende dag in het ziekenhuis bezocht, wist ik dat dit was wat ik de rest van mijn leven wilde doen.” Juist die grens van leven en dood fascineerde Frenkel tijdens zijn studie medicijnen. „De momenten waarop het leven aan een zijden draadje hangt. Ik wilde daar zijn, niet alleen voor de patiënten die voor hun leven vechten, maar ook voor hun families.” Inmiddels is hij al jaren arts op de Intensive Care. „Daar kan ik wetenschap, teamwork en compassie combineren. Ik kan daar aanwezig zijn op de meest kritieke, kwetsbare momenten van het menselijk leven.” Behalve intensivist, is Frenkel ook hoofd Innovatie en hoofd Grootschalige incidenten en rampen. Die expertise leverde Frenkel het verzoek op om in Nederland over zijn ervaringen te vertellen. Twee Nederlandse artsen nodigden hem uit. „Het plan was om naar Nederland te komen om mijn medische ervaring te delen. Ik wilde vertellen hoe wij, als artsen en als ziekenhuis, deze situatie met een van de hoogste aantallen slachtoffers in de geschiedenis van Israël hebben aangepakt. Het was bedoeld als een academische en educatieve lezing, volledig gericht op geneeskunde, noodvoorbereiding en teamwork onder extreme omstandigheden. Ik heb nooit een politieke bedoeling gehad, alleen de wens om kennis te delen die anderen kan helpen levens te redden.” ## Luisteren Een week voor zijn bezoek, afgelopen augustus, hoorde hij dat Nederlandse ziekenhuizen hem niet wilden ontvangen. Frenkel noemt die beslissing diep teleurstellend. „Ten eerste was mijn lezing volledig medisch. Het had niets met politiek te maken. Ten tweede heb ik Nederland altijd gezien als een open land, een plek waar nieuwe ideeën welkom zijn en waar dialoog wordt gewaardeerd.” Toch durfde geen ziekenhuis het aan om hem te laten spreken. Onbegrijpelijk, vindt de arts. „Naar mijn mening moeten vooruitstrevende samenlevingen elke stem laten horen. Zelfs als mijn woorden slechts één kant van het verhaal hadden laten horen, geloof ik nog steeds dat vrijheid van meningsuiting betekent dat er ruimte moet zijn om te luisteren. Een stem tot zwijgen brengen, vooral een stem die spreekt vanuit directe humanitaire ervaring, druist in tegen de openheid en dialoog waar Nederland altijd voor heeft gestaan.” Op verschillende plaatsen, zoals in Nijmegen, riepen groepen op tot een boycot van de Israëlische arts. Met die demonstraties op zich heeft Frenkel geen moeite. „Soms botsen de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om te protesteren. Ik geloof dat het allebei fundamentele rechten zijn die beschermd moeten worden. Maar iemand verhinderen om te spreken, uit angst voor protest, is niet goed. Ik was bereid mijn lezing te geven, terwijl er buiten demonstraties plaatshadden. Dat is het recht van die demonstranten. Maar spreken is het mijne. Bij een democratie horen dialoog en verschillen van mening. Stemmen tot zwijgen brengen hoort daar niet bij.” Verontwaardigd: „Niemand mag gedwongen worden tot zwijgen.” :::author_streamer 2::: Zijn beeld van Nederland is door deze nare ervaring niet aangetast. „Ik heb altijd van Nederland gehouden. Het is een prachtig land met geweldige mensen. Hoewel deze ervaring vervelend was, heeft het mijn beeld van Nederland niet veranderd. Mijn herinneringen aan Nederland blijven positief en ik hoop nog steeds op een dag te komen en ons verhaal te delen.” ## Dialoog Want delen wil Frenkel zijn verhaal wél. „Mijn verhaal gaat niet over politiek of oorlog. Ik geloof dat Nederlandse artsen en studenten kunnen leren hoe goede voorbereiding, voortdurende training en teamwork levens kunnen redden wanneer het ondenkbare gebeurt.” Dat gaat niet alleen om terreuraanslagen, maar ook om een natuurramp of een pandemie, zoals bij de coronacrisis. „Geneeskunde leert ons dat we niet altijd kunnen voorspellen wat er komt, maar we kunnen wel voorbereid zijn. Die paraatheid maakt het verschil tussen chaos en hoop.” Volgens de IC-arts is het belangrijk dat artsen tijdens die crisismomenten hun emoties opzijzetten. „Als artsen moeten we soms de moeilijke waarheid accepteren dat we niet iedereen kunnen redden. Sommige verwondingen zijn simpelweg niet verenigbaar met leven, hoe hard wij dat ook proberen. Maar wat we wél kunnen, is elke keer ons uiterste best doen en ons richten op het redden van zo veel mogelijk levens. Ik zeg tegen jonge artsen dat dit altijd hun bron van motivatie moet zijn. De wil om te helen, moet boven het schuldgevoel staan dat kan ontstaan na zulke verschrikkelijke dagen. Onze plicht is om goed te blijven doen, zelfs wanneer we geconfronteerd worden met wat we niet kunnen veranderen.” In crisismomenten moeten we opstaan, alles opzijzetten en de moed vinden —soms zelfs wat voelt als bovenmenselijke kracht— om onze plicht precies uit te voeren zoals we zijn opgeleid. Dat is de essentie van professionaliteit. Maar wanneer de storm gaat liggen en de golven kalmeren, is het net zo belangrijk om naar binnen te keren en voor je eigen ziel te zorgen. Onze ziel vergeet niet wat onze ogen hebben gezien. De menselijke geest is krachtig, maar ook diep kwetsbaar; hij is niet gemaakt om zo veel pijn te aanschouwen zonder gevolgen. Daarom zeg ik tegen mezelf en mijn collega’s: als je moedig moet zijn, wees moedig — maar vergeet daarna niet om voor je innerlijke zelf te zorgen. Gun jezelf ademruimte, gesprekken, herstel. Dat is óók onderdeel van een echte professional. ## Hoop Terugkijkend op die ingrijpende periode spreekt de arts met hoop. Zijn vertrouwen, zegt hij, komt uit de geschiedenis: „Telkens wanneer de duisternis opkomt, volgt uiteindelijk het licht. Het kwaad lijkt soms sterk, maar goedheid, compassie en de wil om te leven, zegevieren altijd. Dat is het patroon van de menselijke geschiedenis. Ik geloof dat onze wereld, ondanks alles, nog steeds op weg is naar het licht. Het is onze verantwoordelijkheid om daaraan bij te dragen — niet alleen voor onszelf, maar voor onze kinderen en de generaties die komen.” Zelf vond hij in alle moeilijke situaties kracht in verbondenheid. „We werden één — schouder aan schouder, elkaar steunend en alles doend om levens te redden. Ik geloof oprecht dat we, ondanks alle verliezen, meer verenigd zijn dan ooit. Als natie zijn we nu één grote, sterke familie.” Hoop ziet hij ook terug in kleine gebeurtenissen, zoals het verhaal van een jonge, zwangere vrouw die op 7 oktober zwaargewond binnenkwam. Haar baby kon niet gered worden, maar zij overleefde. Een jaar later liep ze wéér door die deuren, maar toen om te bevallen van een gezonde baby. Frenkel noemt het „een krachtig symbool van hoop, van het menselijk vermogen om te helen, en van de keuze om te blijven leven.” ## Vrede Daarom probeert hij zijn jonge collega-artsen die hoop mee te geven. „Verbittering kan geen verandering brengen. Die bevriest alleen de ziel. Ik hoop dat zij leren om pijn en het gevoel van onrecht om te zetten in iets goeds, in dialoog, in begrip en uiteindelijk in vrede. Het is niet onze taak om te blijven hangen in wat pijn doet, maar om die pijn te gebruiken om een betere werkelijkheid voor iedereen op te bouwen.” :::author_streamer 3::: Wat Nederland betreft, hoopt Frenkel dat mensen in Nederland „begrijpen dat wij leven in het Midden-Oosten. Israël is een heel klein land, omringd door veel grotere landen, waarvan sommige nog steeds worden beïnvloed door krachten die haat en geweld bevorderen. We leven met één hand aan het zwaard om onszelf te beschermen, maar onze andere hand is altijd uitgestrekt in de hoop op vrede.” Die vrede is mogelijk, meent Frenkel. „We zien het elke dag in het Sorokaziekenhuis. Dat is een miniatuur van wat de regio zou kunnen zijn. Joden en bedoeïenen, moslims en christenen, ze werken schouder aan schouder. Elke patiënt wordt gelijk behandeld, ongeacht religie, geslacht of achtergrond. Dat geeft mij hoop. Ik geloof oprecht dat het Midden-Oosten, en de wereld als geheel, van dat voorbeeld kan leren. Want de enige weg vooruit is via vrede, gesprek en eenheid.”

Israëlische trauma-arts kijkt terug op 7 oktober en boycot door Nederlandse ziekenhuizen

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Israëlische trauma-arts kijkt terug op 7 oktober en boycot door Nederlandse ziekenhuizen

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram