Kerstverhaal: Gesegnete Weihnachten

„We hebben geen linnengoed meer nodig”, zegt de boer, diep weggezakt in de kraag van zijn jas. „We hebben inmiddels kasten vol.” „Ik heb ook bestek.” Mijn stem trilt. Ik weet niet of het door de kou komt of door de teleurstelling. De vrouw schudt haar hoofd. „Alleen als je sieraden hebt…” Haar ogen, donker en beweeglijk als kikkervisjes, glijden van mijn hals naar mijn handen en zoeken tevergeefs naar een trouwring. „Sieraden heb ik niet”, fluister ik. „Dan houdt het op”, zegt de vrouw. „Het spijt me, mevrouw”, verontschuldigt de boer zich, terwijl hij zijn handen even uit zijn warme zakken haalt en omhoog steekt. „Sinds de winter is begonnen, hebben we al zo veel van jouw soort mensen op het erf gehad.” „Eerst waren we domme boeren, en nu komen jullie bedelen”, zegt de vrouw. „Wij kunnen er ook niets aan doen dat de Duitsers het vervoer naar de stad hebben platgelegd.” Ik heb de moed niet meer om te vragen of ik binnen even bij de kachel mag opwarmen. Laat staan om om een kop soep of koffie te vragen. „Sorry voor de overlast”, mompel ik en sjok het erf af. Aan het eind van de dam kijk ik om. De gouden letters ”Eben-Haëzer” pronken trots op de voorgevel van de oude hoeve waar ik vol verwachting naartoe bent gelopen. De man loopt naar de schuur, de vrouw staat me met de handen in haar zij na te kijken. De koude wind snijdt in mijn gezicht. Mijn verkleumde handen voelen aan als stenen, gevoelloos en zwaar. Even breekt de hemel open en een zonnestraal glijdt over mijn gezicht. Ik blijf staan. De koude wind kan niet voorkomen dat ik heel even de warmte opvang. Die zonnestraal voelt als een onverwacht cadeau, en mijn ogen worden vochtig. Een moment overweeg ik terug te keren naar huis. Maar de gedachte aan de magere lichamen van mijn vader en moeder en aan de teleurstelling die op hun gezichten zal staan, als ik zonder eten terugkom, dwingt me om verder te gaan. „Vertel me waar ik heen moet”, bid ik geluidloos. Ik ga rechtsaf en sla een zandpad in, het bos in. Daar, ergens achter die kale bomen, heb ik even eerder een glimp opgevangen van een witte boerderij, de Mariahoeve. Ik weet inmiddels dat aanbellen of kloppen op de voordeur geen zin heeft. Op een boerderij ga je achterom. Als de waakhond je tenminste de kans daarvoor geeft. De dampende koeien op de deel eten iets waar maïs in zit. Ik voel het water in mijn mond lopen. Misschien smaakt dat koeienvoer beter dan de tulpenbollensoep die ik nog at voordat ik vertrok. In een open loods zijn een paar mannen aan het werk. Met de moed der wanhoop duw ik mijn kinderwagen hun kant op. „Goedemorgen”, zeg ik, terwijl ik mijn vriendelijkste glimlach opzet. De mannen mompelen een groet. De stroom mensen die mij voorging, heeft ervoor gezorgd dat ik niet meer hoef uit te leggen wat ik kom doen. En anders spreken mijn ingevallen wangen en holle ogen voor zich. Op de sorteermachine zie ik échte aardappels liggen. Mijn benen beginnen te trillen. Kruimelige aardappels. Ik zie ze al op het bord liggen, met jus en bruine bonen. Het speeksel vult mijn mond zo snel dat ik nauwelijks nog uit mijn woorden kom. „Ik zal een zak aardappels voor je vullen”, zegt de man die naar me toe komt gelopen. „Ik… ik heb alleen linnengoed bij me… en bestek”, stotter ik. „Wij doen niet aan woekerprijzen”, mompelt de boer, terwijl hij een stoffige zak pakt en een klep opentrekt. De aardappels vallen met doffe ploffen in de zak. „Als we zuinig zijn, kunnen we daar weken van eten. Wat zullen ze thuis blij zijn.” Het eten uit de gaarkeuken is net genoeg om niet dood te gaan, maar te weinig om zonder honger naar bed te gaan. Mijn vader en moeder komen nauwelijks nog uit bed, enkel om warm te blijven. Maar honger vreet op den duur van binnenuit, tot alles hard en koud wordt als ijsklompen. „Lust je konijnenvlees?” vraagt de man. Hij wijst naar de hokken achter in de schuur, waar grote Vlaamse reuzen rondlopen. De vraag echoot na in mijn hoofd. De gedachte aan gebraden konijn maakt me duizelig. Ik zie ons al aan tafel op eerste kerstdag: gepofte aardappels met konijnenbout. „Hier, een mes”, zegt de boer. „Maak hem maar een kop kleiner.” Heel even denk ik dat hij het meent. Maar dan lacht hij hard. Net voor hij zijn hand voor zijn mond houdt, zie ik dat hij een voortand mist. :::author_streamer 1::: „Dat zal ik straks voor je doen”, zegt hij. „Ga jij maar even naar moeder de vrouw. Volgens mij kun je wel een snee roggebrood met spek gebruiken.” Alsof ik droom van al dat eten om me heen, maar nog steeds met een lege maag, loop ik over de donkere deel langs de dampende koeien. Achter een deur hoor ik gestommel. Ik klop. „Kom verder”, klinkt het. In de keuken staat een vrouw met zilvergrijs, loshangend haar tot op haar dijen. „Ga maar zitten”, zegt ze zonder te vragen wat ik kom doen. Haar stem is zacht en vriendelijk. Ze snijdt een dikke snee roggebrood af. Er komt geen spek op, maar wel een royale laag roomboter en een plak kaas. Uit een aardewerken kan schenkt ze melk in een glas. Ik moet me bedwingen om niet aan te vallen. Ik sluit mijn ogen en vouw mijn verkleumde handen. De geur van vers brood onder mijn neus maakt me opnieuw duizelig. „Heere, zegen deze spijze. Amen”, prevel ik als een schoolkind. Voorzichtig neem ik een hap. Na weken van alleen tulpenbollensoep, suikerbieten en weer tulpenbollensoep, lijkt het alsof er een nieuwe wereld voor me opengaat. Ik kan me niet herinneren ooit iets zo lekkers geproefd te hebben. De vrouw knikt me vriendelijk toe. Het houten kruisje aan de muur boven haar hoofd lijkt als een kroon op haar hoofd te staan. Na de snee roggebrood lijkt mijn maag te knappen. Ik ben dit eten niet meer gewend. „Je kunt beter even wachten”, zegt de vrouw die mijn aarzeling ziet. „Kom vanavond voor het slapen gaan nog maar een kom soep halen. Of blijf je niet overnachten?” „Graag”, mompel ik. „Als ik nu terugga, ben ik nooit voor de avondklok thuis.” De deur gaat open. Daar staat de boer, met een dode Vlaamse reus in zijn hand. Hij houdt het slappe beest bij zijn oren vast. Op de keel van het konijn zit een rode vlek. „Alstublieft,” zegt hij. „Dankuwel”, fluister ik, terwijl ik het nog warme konijn aanpak. Het dier is zwaarder dan ik dacht en even weet ik niet wat ik nu moet doen. „Ik zou het vannacht maar meenemen naar boven”, zegt de boer. „Ga er maar bovenop liggen. Voor je het weet is het iemand anders zijn kerstmaal. Vlees is nergens te koop. Ik heb voor u een uitzondering gemaakt.” Die nacht lig ik samen met nog meer bezoekers op de deel boven de koeien. De andere mensen hebben ook hun wagens en tassen vol met aardappels, maar niemand heeft een konijn gehad. Ik lig weggedoken in het hooi met een paar paardendekens om me heen geslagen en voel me voor het eerst sinds lange tijd warm worden. Rondom me hoor ik het gesnurk van de anderen die hier hun slaapplekje hebben gevonden. Beneden loeit een koe en er rammelt een ketting. De lucht van stro en mest, en het gekletter van een dier dat zich van zijn ontlasting ontdoet, brengen het kerstverhaal uit mijn vaders oude trouwbijbel opeens heel dichtbij. Overmorgen zal vader het verhaal weer voorlezen, waarschijnlijk vanuit bed: „Het geschiedde in diezelfde dagen…” Zijn stem zal dan zwakker klinken dan anders, maar even plechtig en warm als altijd als hij voorleest uit de Bijbel. Als hij daar tenminste de kracht nog voor heeft. Ik moet zorgen dat ik zo snel mogelijk weer thuis kom. Het konijnlijf naast me is koud en stijf geworden. De boerin heeft me uitgelegd hoe ik hem morgen van zijn vel moet ontdoen en in stukken snijden. Ik ruik nu al hoe de geur van gebakken konijn door ons huis zal gaan. De grijze ochtend is niet erg uitnodigend om eropuit te gaan, maar ik heb geen tijd te verliezen. De boer waarschuwt ons voor de IJsselbrug. Daar wordt streng gecontroleerd. Meestal kom je er wel overheen met je spullen, maar het ligt eraan wie je treft. Na een halfuur lopen is alle warmte van de havermoutpap en de hooiberg verdwenen en lijk ik weer een klomp ijs. Ik neem een stuk van het roggebrood dat de boerin me heeft meegegeven. Een blik in de jutezak met aardappels geeft me nieuwe moed om de tocht voort te zetten. Het konijn heb ik helemaal onderin de zak verstopt. De IJsselbrug ligt in de verte als een grote ijzeren reus op me te wachten. Wat als alles afgepakt wordt…? Zo rustig mogelijk loop ik op de brug af, maar de twee Duitsers zijn niet te ontlopen. De jongste houdt zijn hand omhoog. „Halt, Sie da! Kontrolle!” snauwt hij. De puisten op zijn gezicht doen vermoeden dat hij jonger is dan ik. „Was haben Sie in diesem Kinderwagen?” „Aardappels,” zeg ik, want ik weiger Duits te praten. Hij wil duidelijk indruk maken op de oudere soldaat naast hem. Waarschijnlijk kom je pas voor een hogere rang in aanmerking als je hard genoeg kunt blaffen. „Und sonst?” „Niets.” Mijn vader zou het er vast niet mee eens zijn dat ik lieg, maar ik laat mijn konijn niet afpakken. Een dame met uitpuilende fietstassen fiets vlak langs ons heen. „Halt!” roept de jonge soldaat. De vrouw lijkt het niet te horen en fietst door. De fanatieke soldaat rent achter haar aan en geeft een trap tegen het achterwiel, waardoor ze met een gil als aangeschoten wild opzij valt. De aardappelen rollen als knikkers over de brug. De soldaat gaat tegen haar tekeer, terwijl de vrouw hem van onder haar fiets huilend en met wijd opengesperde ogen aankijkt. Het is alsof ze niet kan geloven dat haar dit is overkomen. De oudere soldaat geeft mijn persoonsbewijs terug. „Verschwinde”, zegt hij. Verbaasd kijk ik hem aan, dan ga ik er gauw vandoor. Het hele gebeuren met de huilende vrouw maakt me misselijk. Ik duw zo snel als ik kan mijn kinderwagen met aardappels en konijn over de brug. Nog een paar uur, dan ben ik thuis. Het begint te sneeuwen. Witte vlokken vallen zwevend naar beneden en bedekken het hele landschap met een wollen deken. Het stopt pas met als ik weer in de stad ben. Ondertussen ben ik veranderd in een wandelende sneeuwpop. Mijn oren en neus zijn gevoelloos, maar mijn missie is geslaagd: een zak aardappelen en een konijn. :::author_streamer 2::: „Halt!” Uit het niets doemen ze op. Twee landwachters in smetteloos zwarte uniformen, zonder sneeuw erop, versperren me de weg. „Controle.” Hun ogen gaan naar de kinderwagen. „Wat heb je bij je? Aardappels? Die krijg je niet voor distributiebonnen.” Ik kan zeggen dat hun Duitse vriendjes ervoor zorgen dat er geen fatsoenlijk eten meer in de winkels ligt, dat ik twee dagen gelopen heb om een zak aardappels te bemachtigen, en dat dit eten voor mijn vader het verschil tussen leven en dood betekent. Maar ik weet dat ik beter mijn mond kan houden. Ik kan niet geloven dat het na de wonderlijke ontvangst op de Mariahoeve en de ontspanning op de IJsselbrug nu alsnog verkeerd kan gaan. Ik had het vaste vertrouwen gekregen dat ik met mijn vracht thuis zou komen. Maar de hebberige ogen van de landwachters geven me een onbehaaglijk gevoel diep in mijn buik. Alsof ik net een hele aardappel heb ingeslikt. Een van de landwachters pakt de zak leeg en kiept hem leeg in de kinderwagen. Het lijkt alsof de grond onder mijn voeten wegzakt. Bovenop de goudgele aardappels ploft het konijn, inmiddels stijf bevroren met doffe ogen. Ik voel me als Benjamin, uit wiens zak de gouden beker van de farao tevoorschijn komt. Alleen, hij wist niet dat de beker van zijn broer in zijn zak zat verstopt, terwijl ik de hele terugweg aan niets anders heb kunnen denken dan aan die konijnenbout. „Aha”, zegt de kleinste, een kort, dik mannetje die blijkbaar wel genoeg te eten heeft thuis. „Illegale slacht. Dat is behoorlijk strafbaar. We zullen hier rapport van op moeten maken.” De afgelopen weken zijn zo ongeveer alle honden en katten die vrij losliepen geslacht en in de stoofpot verdwenen. En ik word nu beticht van illegale slacht. Ik krijg een waas voor mijn ogen en zou de man een klap in zijn gezicht willen geven. „Alle aardappelen weer in de zak doen”, commandeert de kleine Führer. Het lijkt me beter om maar te gehoorzamen. Hopelijk mag ik de aardappels dan houden. Mijn vingers zijn te koud en te gevoelloos om de aardappels vast te kunnen pakken. Ik hoor ze gniffelen en zachtjes iets tegen elkaar zeggen, waarna ze weer lachen. „Alles wordt in beslag genomen,” zegt de jongste. Het lijkt alsof ik een dreun krijg die alles verdooft wat ik nog aan gevoel over had in mijn koude lijf. „Alstublieft”, fluister ik. „Geef me wat aardappels mee voor mijn zieke vader.” De kleine landwachter schudt zijn hoofd. Zijn vlezige wangen bewegen mee als pudding in een schaal. „Geen denken aan. U hebt nog geluk dat we u niet arresteren.” Door een waas van tranen zie ik de jongste landwachter de zak aardappelen bij zijn fiets zetten. Het konijn erbovenop. Mijn konijn. Mijn Vlaamse reus. Ons kerstmaal. Het is allemaal voor niets geweest. Morgen eten we weer koolsoep uit de gaarkeukens, waar ik eerst uren voor in de rij zal moeten staan. En waar ik onmogelijk nog energie voor heb Het ergste is dat mijn vader weer geen goede maaltijd zal krijgen en nog verder zal afzwakken. Het lijkt alsof de verdoving is uitgewerkt en een mes door mijn hart steekt. Ik wil het uitschreeuwen van ellende en pijn, maar gun dat de landwachters niet. Tot overmaat van ramp komen er ook nog een paar Duitse soldaten aangelopen Als ze mijn naam en adres hebben genoteerd mag ik gaan. Ik pak de kinderwagen en met grote stappen loop ik langs de soldaten heen. Ik zou ze zo de gracht in willen rijden, mijn frustratie botvieren op die Duitse smoelen die al deze ellende veroorzaken. Maar voor ik het weet, ben ik thuis. De kinderwagen laat ik beneden in de hal staan. Die mogen ze meenemen. Nooit ga ik meer de boer op. De eerste treden loop ik stampend omhoog. Dan besef ik pas echt dat ik nu mijn ouders onder ogen zal komen en het lijkt alsof mijn benen vollopen met beton. Als ik de deur opendoe, zitten ze er nog net zo bij als toen ik ze achterliet: wit, mager en gebroken. Ze kijken me vragend aan, maar zodra ze mijn gezicht zien, slaan ze hun ogen neer. Minutenlang blijft het stil. Dan komen alle verdriet en emotie als een vulkaan omhoog zetten en huilend vertel ik wat er is gebeurd. „Het geeft niet”, zegt mijn vader, maar als hij over de Vlaamse reus hoort, zie ik hem slikken. Mijn moeder sluit even haar ogen. :::author_streamer 3::: „Konijnenbout met gepofte aardappels, het was ook te mooi om waar te zijn.” „We hebben nog wat tulpenbollen liggen. Misschien kun je daar soep van maken”, zegt mijn moeder. En weer word ik overvallen door een woede die als een storm boven zee losbarst. Woede op de landwachters die vanavond aan mijn konijnenbout zitten. Woede op die Eben-Haëzer-boeren, woede op de Duitsers, woede op de kou, op de honger. Op alles eigenlijk. Dan hoor ik het gestamp van laarzen op de trap en op hetzelfde moment transformeert zich tot angst. Word ik opgepakt voor het illegaal slachten van een konijn? Er zijn mensen voor minder naar een concentratiekamp gestuurd. Wie moet er dan voor vader en moeder zorgen? Er wordt geklopt. Terwijl ik al het bloed uit mijn lijf voel trekken, wankel ik naar de deur. Als ik opendoe, kijk ik recht in het gezicht van een Duitse soldaat. Ik moet hem eerder hebben gezien. Dan besef ik dat het een van de soldaten is die me tegemoet kwam lopen toen ik bij de landwachters stond. In zijn hand heeft hij de witte Vlaamse reus. Ik kan alleen maar knikken. Mijn stem lijkt verdwenen. Mijn mond is droog als een woestijn. „Bitte”, zegt hij, terwijl hij me het konijn aanreikt. Ik pak het vast en moet mijn best doen om het beest niet uit mijn handen te laten vallen. De man draait zich om en tilt de zak aardappels op alsof er eendenveren inzitten. Hij zet hem in de kamer en knikt naar mijn vader en moeder. „Gesegnete Weihnachten!” Hij knikt nog een keer en verdwijnt dan in de schemering van het trappenhuis.

Kerstverhaal: Gesegnete Weihnachten

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Kerstverhaal: Gesegnete Weihnachten

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram