Leven als burger van drie werelden

Het was een enorme klus, maar die is nu afgerond. ”Burger van drie werelden” is gereed voor publicatie. Twee jaar geleden begon mediapedagoog Henrieke Hoogendijk aan het kloeke boek over christen-zijn in een digitale tijd. Directe aanleiding was haar zwangerschap van Jitske, nu anderhalf jaar oud. „Na een bevalling heb ik door de hormonen veel last van somberheid, en schamp ik langs een postnatale depressie. De laatste keer dacht ik: ik moet een plan hebben. Dat voorkomt het gevoel van doelloosheid, maar het schrijven van zo’n boek is wel een bevalling na de bevalling. Ondanks gebroken nachten moet je doorakkeren.” Het idee voor de publicatie ontstond door lezingen over mediagebruik. „Mensen vragen me vaak welk boek ik het meest kan aanbevelen. Dat is lastig te zeggen, door de variatie aan thema’s. Bovendien miste ik in veel literatuur over dit onderwerp de lijn naar de Bijbel. Dat bracht me tot het schrijven van een boek over digitale media vanuit christelijk perspectief. Het waardevolle uit andere boeken heb ik erin verwerkt.” ### _Hoe kwam je aan de titel?_ „Ik schreef aan een hoofdstuk over hoe belangrijk het is om je geest zonder afleiding te laten dwalen. Juist dan ontstaan de beste inzichten. Toen ik op een avond de was stond op te hangen, viel die titel binnen. De theorie werd bevestigd. Ik dacht meteen: dit is hem. Ook de uitgever was enthousiast. Deze titel vat de inhoud goed samen. Paulus noemt de christen een hemelburger, hoewel hij nog op deze aarde leeft. Dat maakt hem burger van twee werelden. Daar kwam de digitale wereld bij, een tweede dimensie in ons aardse leven.” ### _Kwam er een wereld bij of een immense verleiding?_ „Het digitale domein is zo breed, dat je mijns inziens wel kunt spreken van een aparte wereld, naast de fysieke.” ### _Welke plaats heeft de digitale wereld in je eigen leven?_ „Mijn generatie had nog het voorrecht groot te worden zonder sociale media. Toen ik twaalf was, had je alleen MSN en Hyves. Daar mocht ik van mijn ouders geen account op aanmaken. Dat vond ik vreselijk achterhaald, maar ook wel prima. Mijn sociale leven werd er niet door beperkt. Vanaf het begin stond ik al wat kritisch tegenover sociale media. Toen kreeg ik verkering met Pieter. Hij is juist een voorloper op digitaal gebied.” :::author_streamer 1::: ### _Levert dat fricties op?_ „Nee, het geeft juist interessante gesprekken en het helpt ons om samen het midden te zoeken. Pieter leert mij veel door wat hij leest en onderzoekt. Door hem kwam ik op WhatsApp, maar een account op Facebook, Instagram of LinkedIn heb ik nooit aangemaakt. Je moet er dan ook tijd aan geven. Dat zou mij denk ik makkelijk meeslepen in de mooiigheid en leukigheid van de dingen. Daarmee ontstaat een schijnwerkelijkheid. We proberen de aandacht van onze kinderen vooral te richten op de echte wereld, al kun je dat niet dwingen. Het is een gift wanneer ze graag lezen, de natuur verkennen, een museum bezoeken.” :::inline_image 1::: ### _Welke plaats hebben smartphone en tablet in jullie huis?_ „We proberen er bewust mee om te gaan. Als Pieter merkt dat zijn mediagebruik een te grote plek in zijn leven krijgt, kiest hij voor technische disciplinering. Het scherm van zijn smartphone heeft hij nu op zwart-wit staan. Dat maakt nieuws kijken of zomaar wat surfen veel minder aantrekkelijk. Ik zoek het in gewoontevorming. De telefoon op een vaste plek neerleggen en een aantal keren per dag erop kijken, al verwatert dat snel weer. Er gaan miljarden naar de ontwikkeling van technieken om ons online te houden. Dat plaatst je voor de vraag: wie is de regisseur van jouw leven? Ongemerkt cirkelt je hele dag rond die telefoon. Die werkelijkheid moet je onder ogen durven zien, om zo nodig terug te schakelen.” ### _Je komt in je boek niet tot een harde afwijzing van sociale media._ „Dat klopt, omdat het gebruik per persoon zo verschilt. Er zijn mensen die Instagram gebruiken om inspiratie op te doen of bepaalde winkeltjes te volgen. Dat is een heel ander soort gebruiker dan iemand die het platform gebruikt om voortdurend selfies te posten en zichzelf te profileren. Dat maakt me terughoudend in het radicaal afwijzen, al zijn er grenzen. TikTok gaat voor mij over de grens. Dat is bedoeld om je eindeloos lui te laten kijken naar filmpjes zonder waarde, al zitten er ook handige instructiefilmpjes tussen. Die combinatie maakt mediagebruik voor een christen zo complex. Mensen vragen me soms: Moet je, wetend hoe verdorven ons hart is, niet volledig van deze media wegblijven? Ik begrijp die vraag, maar ze vormen ook de gereedschappen van deze tijd. Het is zoeken naar de goede weg.” ### _Wat bracht je ertoe om van dit onderwerp je werk te maken?_ „Het besef dat mijn generatie op de drempel stond van een ontwikkeling die immense veranderingen zou brengen in hoe we onszelf en het leven zien en onze vrije tijd doorbrengen. Dat fascineert me. Soms word ik er ook moe van, want het is een heel ingewikkeld thema. Ik heb het boek niet geschreven vanuit de gedachte dat ik precies weet hoe het moet. Daarom heb ik 25 mensen van allerlei achtergronden mee laten lezen. Aan hun tips heb ik veel gehad. :::author_streamer 2::: ### _Hoe is het gesteld met het mediagebruik door de ouders?_ „Tijdens spreekbeurten geeft meer dan de helft aan dat sociale media hen sterker beheersen dan ze zelf zouden willen. Opvallend is dat met name senioren het lastig vinden om het gebruik van hun smartphone te begrenzen. Ze hebben zelf de mediaopvoeding niet doorgemaakt. Je ziet regelmatig dat op verjaardagen opa’s en oma’s druk aan het appen zijn en de kleinkinderen elkaar aankijken met een blik van: wat is hier gaande? Jongere ouders zitten in hun tropenjaren, door alle taken en verantwoordelijkheden. Dat biedt een zekere bescherming, maar grenzen stellen aan het mediagebruik van jezelf en de kinderen blijft lastig. Zeker als er geen natuurlijke openheid naar elkaar is, of de taal om werkelijk in gesprek te gaan met een puber ontbreekt. Tegelijk besef ik dat ik makkelijk praten heb in een gezin zonder pubers. Dat maakte me voorzichtig. Kennis wordt pas wijsheid als je erdoorheen bent gegaan.” ### _De gelatenheid overheerst bij ouders?_ „Enerzijds wel. We kunnen het tóch niet tegenhouden, hoor ik vaak. Gelukkig zie je nu ook een kentering, mede door boeken als ”Generatie angststoornis” en opkomende smartphone-initiatieven. Wat doen we onze kinderen aan als we hun die telefoon geven? Ik ben ook heel blij met de beweging van scholen: de smartphone thuis of in de kluis. Je geeft jongeren daarmee een stuk gezonde sociaal-emotionele ontwikkeling terug. Ze moeten zich soms ongemakkelijk voelen in groepen, om zelfvertrouwen te krijgen. Dat bereik je niet als ze zich elk moment kunnen terugtrekken in hun digitale wereld.” :::inline_image 2::: ### _Hoe breng je jullie eigen kinderen mediawijsheid bij?_ „We proberen hun mee te geven dat je die media mag gebruiken als instrument, bijvoorbeeld voor het opzoeken van een instructiefilmpje over het vouwen van papieren vliegtuigjes. Belangrijk is het verschil tussen vermaak en praktisch mediagebruik. We zijn van plan de kinderen geen smartphone te geven voordat ze naar de middelbare school gaan. Ook daarna is elk jaar van uitstel winst. Het vraagt wel oplettendheid. Het ene kind heeft er geen probleem mee, het andere loopt vast en voelt zich buitengesloten. Dat is een lastig punt. Je principe mag ook de kinderen iets kosten, maar hoever ga je daarin? Gelukkig komen er steeds meer middelen om als ouders toezicht te houden op het smartphonegebruik van de kinderen. Tegelijk is het goed om hen te laten oefenen in verantwoord gebruik. Die ruimte moet je hun niet ontnemen, want op een gegeven moment stopt het toezicht. Dan moeten ze hebben geleerd om soms tegen hun wil in te gaan. Het aanleren van zelfdiscipline is heel wezenlijk.” ### _Je bouwde het boek op rond de steekwoorden rust, reinheid en regelmaat._ „Ja, die hielpen me bij het sorteren van de thema’s en het beschrijven van levenssferen. Zeker een christen heeft tijden van rust nodig, bij voorkeur vaste tijden. Wat dat betreft kunnen we leren van de kloostertraditie. Onder reinheid behandel ik invloeden en verleidingen, seksualiteit en verslaving; onder regelmaat het belang van vaste gewoonten, ritme en discipline. De gewoonte om de dag te beginnen met je Bijbel en gebed in plaats van met je smartphone, heeft belangrijke gevolgen voor de rest van de dag. Je dagelijkse gewoonten vormen de liturgie van je leven. Krullen die gewoonten zich voortdurend om je telefoon, als opening van de dag, als voorafje bij het eten, als toetje na de maaltijd en afsluiting van de avond, dan komt het doel waarvoor we geschapen zijn er wel erg bekaaid af. We moeten gewoonten aanleren die ons trekken naar Gods Woord. Niet vanuit maakbaarheidsdenken, maar omdat de Heere heeft beloofd dat Hij zulke gewoonten wil zegenen.” ### _Aan de bekende trits rust, reinheid en regelmaat voegde je realiteitszin toe?_ „Omdat de onlinewereld vaak het paradijs lijkt dat we op deze aarde proberen te realiseren. Op sociale media spiegelen we dat elkaar voor, met bewerkte beelden en de mooie momenten van ons leven. Dat geeft een verwrongen beeld van de werkelijkheid en van het doel waarvoor we leven. Ons ”ik” staat centraal. Dat wil ik graag duidelijk maken. Realiseer je wat je mediagebruik onderhuids met je doet. Het beïnvloedt je denken over jezelf, je leven, je verhouding met God. Vaak wordt gewaarschuwd tegen de excessen, zoals porno en gewelddadige filmpjes, maar ook al die schijnbaar onschuldige beelden en berichten doen wat met je.” :::author_streamer 3::: ### _Hadden zij die van meet af aan pleitten voor digitale ascese gelijk?_ „Terechte vraag. In mijn boek pleit ik vooral voor het sterk inperken van digitaal vermaak: de wereld van games, films en ander amusement, zonder die absoluut af te wijzen. Waar gaat verantwoorde ontspanning over in leeg of zelfs kwalijk amusement? Dat is niet met een schaartje te knippen. Wel adviseer ik ouders om met hun kinderen ontspanning in de echte wereld en het gewone leven te zoeken. Samen een spelletje doen, muziek maken.” ### _„Christenen die leven in een digitale tijd, hebben een theologie van het lichaam nodig”, schrijf je. Waarom?_ „Vanwege de onderwaardering van het lichaam in onze gezindte, terwijl het in de Bijbel een grote plaats heeft. God schiep ons met lichaam en ziel; een christen is met lichaam en ziel eigendom van Christus. Paulus noemt het lichaam Gods tempel. Dat stelt hoge eisen aan wat we ermee doen. Bewaak je oren en ogen en richt je op de dingen die werkelijk schoon, goed en blijvend zijn. Voor een christen is het oude voorbijgegaan en het nieuwe al begonnen. Dat hoort je leven te stempelen, ook in je mediagebruik.” :::kader 1:::

Leven als burger van drie werelden

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Leven als burger van drie werelden

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram