Opa en oma scheiden tegenwoordig ook

Veertig jaar geleden stond ik namens de kerk op de stoep bij oudere mensen om te vragen of ik op bezoek mocht komen. De man –77 jaar oud– die opengedaan had, zei nee. „Dat wil mijn vrouw niet, komt u maar terug als zij niet meer leeft, want ik wil het wel. Mijn vrouw is erg vijandig tegen kerk en geloof.” Na dit toch wel bizarre antwoord kon ik gaan. Ongeveer een jaar later sprak dezelfde man mij op straat aan. „Wilt u bij mij op bezoek komen?” Nog voor ik kon zeggen wat ik dacht –zijn vrouw is overleden…– , zei hij al: „Ik woon niet meer bij mijn vrouw. Ik hield het niet langer vol en heb een echtscheiding doorgezet. Mijnheer, ik mocht van haar zelfs niet meer in de douche komen en moest me in de schuur wassen! Ze is echt psychisch gestoord, al speelt ze goed toneel. Ik wil nog een paar gelukkige jaren in mijn leven hebben.” Ik weet ook nog hoe het afgelopen is. Kort na de scheiding werd de vrouw ongeneeslijk ziek. Dat gaf nieuwe grote onderlinge spanning bij de man en de kinderen. De man voelde zich toch wel een beetje schuldig en zou best nog wat voor zijn vrouw willen doen. Die hield dat echter verbitterd af en ook één dochter wilde per se niet hebben dat haar vader één stap in het huis van haar moeder zou zetten. Dit was één generatie geleden. Echtscheiding nam in die tijd ook al toe, maar onder oudere mensen was het nog een uitzondering. Ik heb geen precieze cijfers voor Nederland aangaande de leeftijd van mensen die gaan scheiden. Wel gemiddelde cijfers, namelijk mannen scheiden tegen hun vijftigste jaar en vrouwen rond hun vijfenveertigste. En die leeftijd stijgt al lange tijd geleidelijk. Voor de VS is 40 procent van de echtscheidingen van vijftigplussers en dertig jaar geleden was dat nog geen 10 procent. Ze noemen het een revolutie. Die cijfers verschuiven ook wel omdat daar, net als in Nederland, jonge mensen later en waarschijnlijk daardoor wat bewuster trouwen. Veel ouderen leven alleenstaand en dat zijn steeds vaker gescheiden ouderen. ## ”Zilveren scheiding” Waarom zou je als je al dertig tot vijftig jaar samen bent, nog uit elkaar gaan? Dan ben je toch wel aan elkaar gewend? Dan heb je intussen toch wel geleerd om met elkaars tekortkomingen om te gaan? De man of de vrouw of beiden zijn het strijden zat, of ze zijn geknakt door jaren van pijn en teleurstellingen. Beiden of één van beiden wil(len) nog een poosje rust zonder de ander. Misschien hebben ze ertegen aangehikt vanwege de trouwbelofte en voor de kinderen. Het zou kunnen dat ze therapie en pastoraat gehad hebben of deelgenomen hebben aan een gespreksgroep over sámen ouder worden, maar het mocht niet baten. Dat opa’s en oma’s gaan scheiden past in onze tijd. Mensen worden ouder. Als je vroeger 65 was en je had een slecht huwelijk, wist je dat je het hooguit nog een jaar of tien moest volhouden. Als je nu 65 bent en je hebt een slecht huwelijk, bestaat de kans dat je het nog 25 jaar moet volhouden. Zie je dat zitten? Een echtscheiding kan een nieuw en beter laatste hoofdstuk in je leven openen. Daarom noemen sommigen ”grijs scheiden” ook wel positief een ”zilveren echtscheiding’. ## Mondiger Alle mensen zijn mondiger geworden, ook ouderen. Het is bovendien meer geaccepteerd dan vroeger om voor je eigen belangen op te komen en desnoods je huwelijk te beëindigen. Oudere mensen kúnnen ook scheiden, omdat met name voor de vrouwen de financiële zekerheid voor na de scheiding beter geregeld is dan vroeger, ook al blijft de financiële afwikkeling bij grijs scheiden een heikel punt. Er speelt nog iets anders mee. Als ouderen geen kinderen meer thuis hebben en geen betaalde arbeid buitenshuis, zijn ze de hele dag tot elkaar veroordeeld. Eventueel sluimerende huwelijksproblemen komen er dan gegarandeerd tussen het vijfenzestigste en zeventigste jaar uit. De omgeving reageert meestal verdrietig maar redelijk begripvol op een echtscheiding van ouderen. Familieleden wisten wel dat het huwelijk niet goed liep en zijn niet verontwaardigd over overspel of het in de steek laten van kinderen. Dat speelt immers niet. Ik praat over meestal. Er zijn ook situaties waarbij een echtscheiding van ouderen tot verbreken van familiebanden en vriendschappen leidt. De familie is ineens een gewaardeerde zwager kwijt, die al dertig jaar een plek in de familie had. Oud gescheiden mensen kunnen ook de band met één of meer van de kinderen verliezen en dan meestal ook van kleinkinderen. Mede daardoor zijn op oudere leeftijd gescheiden mensen niet vanzelfsprekend gelukkig. :::author_streamer 1::: Sommigen van hen zijn eenzaam. Ze hebben geen werk meer, geen kinderen thuis en misschien dus verbroken contacten. Ze zijn hun vertrouwde plek en vrijwilligerstaken kwijtgeraakt omdat ze verhuisd zijn. Het perspectief om iets nieuws op te bouwen was er wel er wel, maar wordt geen werkelijkheid. Oftewel: het leven na de echtscheiding valt gewoon tegen, ook al hebben mensen er zelf voor gekozen. ## ‘Aardbeving’ Vooral de mannen hebben hier last van. Dat heeft een paar oorzaken. Oud gescheiden vrouwen gaan doorgaans gemakkelijker verder met hun sociale contacten dan oud gescheiden mannen. En uit onderzoek blijkt dat volwassen kinderen bij oud gescheiden ouders een sterkere band ontwikkelen met hun moeder dan met hun vader. Die wordt juist zwakker. Dit proces wordt nog versterkt als die ouders op oudere leeftijd nog een keer trouwen. Terzijde: vrouwen gaan op oudere leeftijd vaker voor de scheiding dan mannen, maar hebben geen behoefte om te hertrouwen. Bij mannen is dat andersom. Volwassen kinderen hebben op een andere manier last van de echtscheiding van hun ouders dan jonge kinderen. Ze zijn niet voor zichzelf verdrietig omdat pa of ma ‘de deur uitgaat’. Ze hebben immers zelf al het ouderlijk huis verlaten. Ook de volwassen kinderen hebben het echter zwaar als hun ouders uit elkaar gaan. Het is ook voor hen een ‘aardbeving’ als hun ouders gaan scheiden. Ik noem een paar dingen. - Volwassen kinderen hebben verdriet voor hun ouders, omdat die deze moeilijke weg gaan. - Ze zijn boos op hun ouders omdat die soms jarenlang de schijn hebben opgehouden van een goed huwelijk. Ze voelen zich bedrogen. Dat speelt nog meer als hun ouders er christelijke huwelijksprincipes op nagehouden hebben. - Ze vinden het erg dat ze hun ouderlijk huis, waar ze nog altijd graag kwamen, kwijt zijn. Het veilige thuis van hun jeugd stort in. - Oudere kinderen voelen bij de echtscheiding van hun ouders dat de bodem onder hun leven emotioneel wegvalt. Als je ooit verwekt bent door ouders die niet meer om elkaar geven, wat betekent dat dan voor je eigen leven? - Ze gaan twijfelen aan hun eigen relatie. Als zelfs hun vader en moeder nog op hun leeftijd uit elkaar gaan, welke relatie kan dan standhouden? - Niet alle kinderen zijn loyaal naar beide ouders en dat kan tot spanning tussen broers en zussen leiden. Sommige kinderen willen alleen loyaal zijn naar de ouder die in hun ogen slachtoffer is van de echtscheiding. - Kinderen voelen zich ineens verplicht om meer steun te verlenen aan hun ouders die het moeilijk hebben. Er vindt een late parentificatie plaats. Ouders of een van de ouders gaan hun kinderen behandelen als hun gelijken of steun en toeverlaat. Ze willen dingen met hun volwassen kinderen delen waar die helemaal niet op zitten te wachten. Grenzen tussen ouders en kinderen komen ineens anders te liggen en de kinderen weten daar niet altijd goed (hard genoeg!) mee om te gaan. ## Mantelzorgtaken Volwassen kinderen zijn in één klap mantelzorger geworden van twee ouders die elkaar niet meer tot steun kunnen zijn. Dat moeten ze vermoedelijk langdurig volhouden. Het leidt weleens tot innerlijke boosheid: als volwassen kind, met een druk leven, loop je achter je alleenstaande en soms ook eenzame of zieke vader aan. Je moeder heeft alle tijd en gelegenheid om hem te helpen, maar kan dat niet meer doen, omdat ze gescheiden zijn. Daarnaast komt het gezeur rond verjaardagen en dergelijke. Veel gescheiden opa’s en oma’s willen elkaar niet meer tegenkomen. Kinderen en kleinkinderen moeten zich daaraan voortdurend aanpassen en verjaardagen dan maar dubbel vieren. :::author_streamer 2::: Een bijkomend probleem voor volwassen kinderen van gescheiden ouders is de uitbreiding van de mantelzorgtaken, als ouders hertrouwd zijn. Dat gaat ook op als ouders jong gescheiden zijn. Stel: ouders zijn gescheiden en hertrouwd. Die ouders worden allemaal oud. Vooral als de band met de stiefouders goed is, hebben kinderen vanzelfsprekend niet alleen mantelzorgtaken voor de biologische ouders, maar ook voor stiefouders. „Mijn eigen vader en moeder zijn al overleden. Nu loop ik mijn stiefmoeder na, want die had geen eigen kinderen toen ze met mijn vader trouwde. Mijn moeder is ook hertrouwd. Haar tweede man leeft nog. Daar kijk ik naar om, maar die heeft gelukkig ook eigen kinderen. Maar ja, zij wonen weer ver weg en ik woon dichtbij. Tjonge, jonge, hieraan hebben mijn ouders niet gedacht toen ze scheidden en later hertrouwden. Ik word er weleens moe van.” Dat echtscheiding van ouders moeilijk is voor jonge kinderen, weten we allang. Het gaat ook op als die al volwassen zijn op het moment van de scheiding. Dit artikel is een wake-up-call voor mensen die grijs gaan scheiden. Het moet ook herkenning bieden aan de kinderen die dit meemaken. ## Luisteren Wat is nu een pastorale houding als een ambtsdrager met een situatie van grijs scheiden te maken krijgt? Stap 1. Oordeelsvrij luisteren. Heb geen oordeel. De mensen die het betreft, hebben soms al jarenlang gevochten voor hun huwelijk. Ze hebben zichzelf al genoeg veroordeeld voor hun falen. En ze voelen het oordeel en de afwijzing van de kerkelijke gemeente al uitgesproken worden. Ze weten dat een echtscheiding niet de bedoeling van God is. Daarom hebben ze het zo lang volgehouden. Het gesprek wordt ingewikkeld is als een van beiden het huwelijk niet meer volhoudt en de ander hem of haar daarom de schuld toeschuift. Een van beiden voegt dan wel ”oordeel” in. Dat is een valkuil voor een ambtsdrager, die juist oordeelsvrij moet luisteren naar beide partijen. :::author_streamer 3::: Stap 2. Actief luisteren. Hoor de verhalen aan, voel mee met de pijn. Stel vragen. Wat betekent de trouwbelofte voor in goede en kwade dagen, voor Gods aangezicht gedaan, voor jou? Weet je welke gevolgen de scheiding heeft voor jullie afzonderlijk en voor jullie kinderen? Hoe rooskleurig of minder rooskleurig zie je de toekomst voor je? Zijn er zonden die jullie huwelijk verstoord hebben en zijn die voldoende uitgesproken? Heeft een van jullie een ‘rugzakje’ en kunnen jullie daar hulp voor krijgen? Zou een traject van relatietherapie nog hoop op herstel kunnen bieden? Bijna altijd hebben mensen die in de grijs-scheiden-zone terechtkomen over al deze vragen allang nagedacht, maar het is goed om er weer hardop over te communiceren. Stap 3. Luisteren naar Gods Woord en bidden dat Hij de weg baant. Je hoopt en bidt als ambtsdrager dat God het echtpaar weer naar elkaar toe leidt. Je hoopt en bidt óók dat als dat onmogelijk blijkt te zijn, zowel de man als de vrouw door God vastgehouden wordt als zij zonder elkaar verdergaan. Vaak is de pastorale begeleiding te laat of onvoldoende om een huwelijk nog te redden. Soms is het gevolg dat een echtpaar kiest voor de tussenweg, om nog iets van hun trouwbelofte overeind te houden. Ze gaan niet voor de volledige echtscheiding, maar voor de scheiding van tafel en bed. De wet laat dan geen ruimte om met een ander een huwelijk te sluiten.

Opa en oma scheiden tegenwoordig ook

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Opa en oma scheiden tegenwoordig ook

Wat vond je van dit artikel?

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram