Verborgen

Er schijnt een boek te bestaan met de titel ‘Verdriet is een werkwoord.’ Ik heb het boek niet, las het ook nog nooit, maar de titel intrigeert mij. Omdat het zo waar is. Omdat ik het zo herken.

Soms lijkt het alsof ik twee mensen in mij heb. Of twee gebieden. Het grootste deel van mijn tijd begeef ik me op het dappere gebied. Dan denk ik: is het allemaal wel zo erg, met Fieke? Kom op. Fieke leeft. Ze lacht. Andere mensen leren ook de handicap van hun kind volledig te accepteren. Dan moet ik dat ook kunnen. Het komt goed.

Maar als je goed kijkt, zie je dat dat dappere gebied grenst aan grauwe struiken. En in die struiken ligt het altijd als een leeuw op de loer: verdriet. Het is er niet altijd, en toch is het altijd op de achtergrond aanwezig, alsof het in de bosjes ligt om op elk willekeurig moment mijn leven op het dappere gebied te bespringen.

En soms gebeurt het. Dan maakt iemand een opmerking. Of ik zie dat Fieke pijn heeft. Of ik voel de bal van onzekerheid in mijn maag. Of ik zie hoe iemand Fieke aait. Dan is het alsof ik een por krijg, die alle redelijkheid en dapperheid uit mij doet verdwijnen. Dan blijft er maar één ding over: verdriet.

Veel mensen zeggen: Verdriet moet je voelen. Laten bestaan. Omarmen zelfs. Maar ik vraag me af: waarom? Waarom zou ik dat doen? Verdriet loomt me, of sloomt me. Slaat me het werken uit handen, en voor ik het weet verdrink ik in een poel van zelfmedelijden.

Het vreemde is dat ik allang wist dat deze dingen gebeuren: pijn hoort bij het leven. Mensen sterven. Mensen krijgen een gehandicapt kind. Mensen krijgen kanker. Zo is het leven. Ik wist het. Begreep het ook. Bovendien zei ik altijd: Ja, het is anders als het jezelf overkomt. Maar ik dacht er onuitgesproken achteraan: ik ben verstandig. Ik houd alles hoe dan ook volledig onder controle. Maar ik misdacht. Ik had geen idee. Verdriet blijkt sterker dan je verstand. Verdriet overmant, klauwt soms, grauwt je dag, en verdwijnt. Verdriet is een werkwoord. Ik dacht dat ik wist hoe ik me zou voelen en hoe ik ermee om zou gaan. Maar ik had het volledig mis. Hoe betrouwbaar zijn mijn gedachten en veronderstellingen eigenlijk?

Een bekende uitdrukking is: nood leert bidden. Maar soms is er zoveel stilte.

Stilte.

Dan is er geen antwoord.

Nul.

Ik weet niet of de stilte Zijn zwijgen is. Ik weet niet eens of het echt stil is, of dat ik doof ben. En blind.

Waarom lijkt het alsof iedereen te allen tijde ‘Uw wil geschiede’ kan zeggen, behalve ik? Want soms kan ik het niet. Dan zeg ik het wel, maar ik denk wat anders. Mijn hart vuist zich. Of is mijn hart gelijk aan het jouwe, maar verbergen we het voor elkaar? Is het leven één groot verbergen van ons echte ik?

Ten diepste is ieder mens alleen. Wie kan werkelijk troosten? Jij kan niet voelen wat ik voel en ik kan niet voelen wat jij voelt. Soms is er wel één moment verbinding, als een telefoonlijn die even contact maakt met een ander. Heel even, maar dan ga jij weer links en ik rechts en zijn we weer alleen. Dit is niet zielig of pessimistisch. Dit is het leven.

Verdriet en geluk zijn vaak vermengd. Je krijgt nooit alleen verdriet of alleen geluk. Het is er altijd beide. Je krijgt een dag, of een uur, of een moment. Dat krijg je. Maar de gevoelens wisselen elkaar af. Op een ziekenhuisdag lach ik ook, en oprecht. En op een blijde dag voel ik soms pijn, echt. Het is niet zo simpel en afgescheiden. Ik zit niet dagelijks te huilen in een hoekje van de bank, maar evenmin lach ik gevoelloos het leven door, alsof mijn moederhart nooit schreeuwend vragen stelt.

Wat een flarden zijn het. Ik schreef niks. Of misschien wel alles. Verdriet is een werkwoord. Dat boek ga ik kopen, alleen al om de titel. Want verdriet is geen toestand, maar een proces, iets organisch. Ik kan het niet portretteren of uitschilderen, want het staat niet stil. Het beweegt. Het verandert. Met dat je denkt dat je het omschreven hebt, verandert het. Is het weer weg. Vandaar dit onsamenhangende dagboekstukje met mistflarden. Ik kon het niet goed opschrijven. Maar ik hoop oprecht dat jij het toch kan lezen.

beeld: Renate Bleijenberg-van Leeuwen