„We zijn niet door de grens van menselijkheid heen gezakt”

Met zijn boek ”De meeste mensen deugen” (2019) gaf Rutger Bregman een beeld dat niet direct strookt met de gereformeerde opvatting over de mensheid. Dat neemt niet weg dat de historicus en opiniemaker vanuit de geschiedenis de nodige bewijzen voor zijn stelling weet aan te dragen. Vooral in tijden van crisis is vaak een explosie van altruïsme en solidariteit waar te nemen.

Voor prof. W.H.Th. Moehn, hervormd predikant te Hilversum en bijzonder hoogleraar geschiedenis van het gereformeerd protestantisme vanwege de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland, laat het iets zien van de realiteit en de kracht van de algemene genade. „De zondeval heeft ingrijpende gevolgen gehad, maar we zijn niet door de grens van menselijkheid heen gezakt.”

Veelzeggend is voor Moehn de uitspraak van Paulus in zijn brief aan de gemeente van Rome dat de heidenen die de wet niet hebben, van nature doen wat de wet zegt. Daarmee tonen ze dat het werk van de wet geschreven is in hun hart. „Paulus zag die uitspraak bevestigd na de schipbreuk bij Malta. De bewoners van het eiland toonden volgens Lukas een bijzondere gastvrijheid voor de drenkelingen. Augustinus wijst erop dat de mens ten diepste toegelegd blijft op God, de Schepper. Daardoor zie je in situaties van nood ook buiten de christelijke wereld veel dienstbetoon en barmhartigheid. Wel hebben kerken vaak een voortrekkersrol.”

Mooie dingen

Dankzij de algemene genade is het bestaan op aarde op de meeste plekken leefbaar, constateert de hervormd gereformeerde theoloog. „Ik reis naar Amsterdam zonder de angst te worden neergeslagen en heb vaak mooie gesprekken met mensen die ik ontmoet. God trekt Zijn hoofdspoor in de weg van de bijzondere genade die Hij aan mensen bewijst, maar daarbuiten is het niet allemaal zwart en duister. Soms zijn niet-christenen een voorbeeld voor christenen, al heeft hun motief om goed te doen een andere oorsprong. Nog niet zo lang geleden heb ik een bejaarde zuster van de gemeente begraven. Die kreeg veel hulp van de gepensioneerde directeur van Hunkemöller, een man die in dat appartementencomplex aan tal van bewoners mantelzorg biedt. Dat vind ik mooie dingen.”

Vanuit zijn hervormde denken is Moehn een voorstander van een brede participatie in de samenleving. „Daarvoor hebben we ook als christenen verantwoordelijkheid te dragen. Een aantal leden van de protestantse gemeente in Hilversum is heel actief in de plaatselijke politiek. Daar heb ik grote waardering voor. Als gemeente willen we open en gastvrij zijn. Elke woensdagmorgen is de kerk opengesteld voor mensen die er een kop koffie willen drinken. Behalve vrijwilligers van de gemeente zijn er mensen van het algemene buurtwerk bij betrokken. Die samenwerking spreekt mij aan. Belangrijk is wel dat je duidelijk blijft over je identiteit en niet voor een gemeentelijke subsidie je eigenheid verkoopt.”

Moraal

De moraal in het geheel van de samenleving beoordeelt de hoogleraar ambivalent. „Door politieke keuzes van de meerderheid van de bevolking gaan we met onze wetgeving steeds verder bij God vandaan. We menen het beter te weten dan Hij. Wat dat betreft zijn we als samenleving ver van huis. Aan de andere kant is er nog veel algemeen fatsoen en betrokkenheid op elkaar, anders was het onmogelijk om met zo veel mensen op een kluitje te leven. In die sociale houding spelen onmiskenbaar de christelijke wortels van onze samenleving een rol. Die zijn niet zomaar verdwenen.”

De grote betekenis van de algemene genade mag volgens de Hilversumse predikant niet leiden tot een overschatting ervan. „De Bijbel geeft geen grond voor de gedachte dat je daarmee al een mooi eindje op weg bent. Voor het heil is de kennis van Christus nodig. Tegelijkertijd blijft staan dat God het werk van Zijn handen niet heeft losgelaten en dat Hij ook heidenen inschakelt bij het volvoeren van Zijn plannen, zoals bijvoorbeeld de tempelbouw laat zien.”

Lees het hele artikel in Terdege (nr. 16, 26 april 2022).

beeld: Renate Bleijenberg-van Leeuwen