Zo kun je verven met planten en bloemen

Er hangt een bijzondere slinger voor het kruidentuinhuisje in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. Hij verloopt in kleur van roodroze naar bruin, geel, groen en blauw en eindigt met een paars staartje. De ‘vlaggetjes’ zijn strengen wol, waaraan reepjes witte katoen zijn geknoopt. Daarop valt te lezen hoe de wol aan z’n kleur is gekomen. „Stinkende gouwe. 2024”, staat er in blokletters onder een bosje zachtgele draden. En onder krachtig blauw: „Indigo. 2025.” Hier, op de stoep van dit huisje, wordt natuurlijk geverfd. Wij kijken mee. Het gebouwtje staat in de honderd jaar oude kruidentuin van het Openluchtmuseum. Op dinsdagen (van april tot en met oktober) verven vrijwilligers hier de wol van de schapen die in de weides van het museum grazen. Ze doen dat op een eeuwenoude manier die nu weer in de belangstelling staat: met natuurlijke materialen. Je kunt hierbij denken aan bloemen, planten, schillen, bladeren of de wortels van een plant (meekrap). In het huisje is een kleine expositie ingericht over het werk van de wolververs, en je kunt er een filmpje zien over het wol verven. ## Sint-janskruid Op deze zonnige dinsdag zijn vrijwilligers Ineke van der Jagt, Mirjam Koelink en Hetty Bos druk bezig geweest om voorbereidingen te treffen voor het verven. Buiten, op een tafeltje, hebben ze een kleurig, gebreid kleed gelegd – gemaakt van een heleboel vierkantjes. Hij is gebreid door kinderen, in het museum, vertellen de dames. Het voelt stug en ruw aan. „Klopt”, zegt Mirjam. „De wol van Hollandse schapen is niet zo geschikt om een trui van te breien; die zou veel te erg prikken.” Twee elektrische weckketels, gevuld met water, staan op de bruine klinkers. Ertegenover groeit een plantje met fijne, gele bloemetjes. Een beetje eigenwijs, nét buiten de rand van de kruidentuin. Het is precies de plant waarmee het drietal deze middag gaat verven: sint-janskruid. De oogst, die ze eerder deze dag plukten, voegen ze toe aan het water, en dat wordt verwarmd tot 75 graden. Deze middag dan, want de temperatuur luistert nauw en varieert per kleur en per plantje. In een zwart teiltje ligt een streng ongeverfde wol. Die krijgt z’n voorbehandelingsbad. Straks mag hij de pan in. :::inline_image 1::: ## Uienschillen In het huisje vertelt Ineke meer over het verven van wol. Ze is gepensioneerd en werkt nu voor het derde seizoen als wolverver in het museum. „Mirjam doet dit werk zelfs al twaalfenhalf jaar. En we leren elke dag bij. In de jaren zeventig was ik veel bezig met spinnen en wol verven, dat was toen helemaal hot. Nu zie je dat de belangstelling voor deze technieken weer groeit. Afgelopen juni zijn de schapen van het Openluchtmuseum geschoren. De wol is daarna gewassen, gekaard en gesponnen. Het kaarden, met een kaardenmolen, zorgt ervoor dat alle vezels dezelfde kant uit gaan staan. Dit wordt allemaal ergens anders in het museum gedaan; wij krijgen vervolgens de ongeverfde strengen wol aangeleverd.” Ze pakt er een paar. „Je ziet dat er variatie in de vacht zit: de ene soort is een beetje gelig, de andere meer grijs; en je hebt natuurlijk ook bruine wol. >„Je kunt van alles gebruiken, ook varens, berkenbladeren of uienschillen” Voordat we starten met verven, bewerken we de wol voor met aluin – dat gebruikten mannen vroeger bij het scheren. Aluin zorgt ervoor dat de vezels mooi open gaan staan, zodat de kleurstof goed kan worden opgenomen. Daarna gaan we verven. Wij doen dat met verse planten, maar gedroogd materiaal is ook geschikt. Vandaag hebben we sint-janskruid geoogst. Andere keren verven we bijvoorbeeld met brandnetels, afrikaantjes, dahlia’s of stinkende gouwe. Je kunt van alles gebruiken; ook varens, berkenbladeren, uienschillen…” Het is niet zo dat alles uit de natuur wat kleur afgeeft, geschikt is. „Je zou denken dat je bijvoorbeeld ook met rode bieten kunt verven, maar die kleur was je er zo weer uit. Gelukkig is er veel kennis beschikbaar over het verven met natuurlijke materialen. Wij gebruiken op dit moment het boek ”Wild Colour” van Jenny Dean; daar staat een heleboel informatie in.” Bij het kiezen van planten en kleuren gaan de wolververs uit van de drie „grand teints”, vertelt Ineke. „Die komen van drie planten waarvan bekend is dat de kleuren die ze afgeven, mooi blijven. Het gaat om wouw (geel), meekrap (oranjebruin) en indigo (blauw). Aan deze drie kleuren kun je allerlei schakeringen toevoegen. Meekrap gebruikten ze trouwens vroeger voor het rood van de Nederlandse vlag.” >„We hebben weleens gehad dat brandnetels het ene jaar een intense kleur gaven, en het andere jaar een fletse. Het is de natuur, he…” ## Verrassing Welke kleur de wol uiteindelijk precies krijgt, is elke keer een verrassing, zegt Ineke. „Twee weken geleden hebben we ook met sint-janskruid geverfd. Maar je zult zien dat de wol die vanmiddag de pan in gaat, toch weer anders van kleur is. Er zijn allerlei dingen die invloed hebben op de tint: het moment waarop je de plant oogst, de plek waar hij gestaan heeft… De kleur verschilt ook per jaar. We hebben weleens gehad dat brandnetels het ene jaar een intense kleur gaven, en het andere jaar een fletse. Ja, het is de natuur, hè.” Het verven is niet altijd een succesverhaal. Een enkele keer lukt het gewoon niet, zegt Ineke. „Soms heb je een bepaalde verwachting, maar komt hij niet uit. Dan valt de kleur tegen. Maar ik zeg altijd: een kleur is een kleur, of je hem mooi vindt of niet.” >„Van de meeste schapen die in Nederland worden geschoren, wordt de wol als afval weggegooid” :::inline_image 2::: ## Prachtige kleuren Buiten staan de pannen te wachten in de warme zon. Het sint-janskruid heeft het water rood gekleurd. „En het gekke is: de wol wordt straks groen”, zegt Mirjam. Terwijl twee bezoekers meekijken, laat Ineke de streng ongeverfde wol in het water zakken. Met een grote, houten lepel duwt ze hem goed onder. Nu is het een kwartiertje geduld hebben. Ondertussen ontspint zich tussen de wachtenden een gesprek over wol, weggooien, hergebruik en duurzaamheid. Mirjam vertelt dat zij en haar collega’s een stukje bewustwording op gang hopen te brengen. „Van de meeste schapen in Nederland wordt de wol als afval weggegooid; niemand wil die meer hebben. Terwijl wol en duurzaam product is, waar je jaren mee kunt doen.” En verder willen de dames ook gewoon heel graag laten zien dat de natuur zulke prachtige kleuren geeft. „Veel mooier en zachter dan die uit de chemische industrie”, vindt Ineke. Dan is het kwartier om. Ineke haalt de schapenwol uit het water en houdt hem omhoog. De wol is zachtgeel geworden. Te flets, vindt het drietal. Nog een kwartiertje de pan in, dan maar. Ondertussen mag de natuur haar werk doen. :::kader 1::: :::kader 2:::

Zo kun je verven met planten en bloemen

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Zo kun je verven met planten en bloemen

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram