Franciska was 44 toen haar man stierf aan dementie

Eben-Haëzer, staat er op de gevel van het vakantiehuisje dat ze op het erf van haar boerderij heeft gebouwd. Dat woord vat haar leven samen: „Tot hiertoe heeft de Heere ons geholpen.” Franciska’s man, Bram, stierf in 2013 aan een vorm van dementie. Ze bleef als 44-jarige weduwe achter, met acht kinderen. „Ik weet nog dat we in 2008 zomervakantie hadden. Ons achtste kind was twee jaar. De keuken was te klein geworden; onze kinderen moesten tijdens de maaltijd in de vensterbank zitten. Daarom zouden we in 2008 een stukje aanbouwen. Bram werkte als timmerman, dus hij kon veel zelf. Maar die zomer deed hij helemaal niets. In de groentetuin, die hij bijhield, stond het onkruid een meter hoog. Ik begreep niet wat er aan de hand was. Hij was geen prater. Op een gegeven moment liepen we straal langs elkaar heen, we snapten elkaar niet meer. Dat had een enorm effect op ons huwelijk. Ik heb vaak huilend onder de douche gestaan.” >„Het werd steeds duidelijker dat er iets aan de hand was met Bram. Hij schaterde van het lachen bij kinderboekjes” Achteraf gezien speelde de dementie hem toen al parten. „En misschien is de ziekte zelfs jaren daarvoor al begonnen. Want toen ik na zijn dood de administratie uitzocht, zag ik dat hij al in 2003 bepaalde belangrijke papieren niet of verkeerd had ingevuld.” Heel langzaam verandert hij. Dat zit ’m in kleine dingen. Het gebrek aan oog voor Franciska en voor hun kinderen, bijvoorbeeld. Geen overzicht meer hebben over wat er moet gebeuren. In 2008 wordt het steeds duidelijker dat er echt iets mis is met Bram. „Hij schaterde van het lachen bij kinderboekjes. En in februari kwam er een brief van zijn baas, die ik niet mocht lezen. Dat heb ik wel gedaan. Er stond in dat hij zijn werk als leermeester bij een timmerbedrijf niet goed deed. Hij moest de leerlingen begeleiden, maar in plaats daarvan stuurden de leerlingen hem aan. Hij ging tig keer heen en weer naar de zaak om spullen op te halen. Hij stopte te vroeg op de dag met werken. Zijn baas wilde hem daarom korten op zijn salaris. Toen heb ik aan de bel getrokken. Ik zei: „Hij mankeert iets, al weet ik niet wat.” Met de brief stapt Franciska naar de huisarts. Die doet wat testjes en stuurt Bram door naar de neuroloog. Zo komen ze in de medische mallemolen terecht. „In het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam werd hij helemaal doorgelicht. Zijn gedrag was toen nog verder veranderd. Hij liep vaak weg. Ook in het Erasmus waren we hem op een gegeven moment kwijt. De portier kreeg opdracht om naar hem uit te zien. We vonden hem uiteindelijk terug bij de auto.” Uiteindelijk wordt duidelijk wat er aan de hand is. Uit de scans blijkt dat er grote gaten in Brams hersenen zitten: frontotemporale dementie. „Hij kwam thuis te zitten in april 2009.” :::inline_image 1::: ## Boerendag Na de diagnose is Franciska opgelucht dat eindelijk duidelijk is wat er met Bram aan de hand is. Aan de andere kant beseft ze dat ze er alleen voorstaat. En dat is heftig. Niet alleen omdat er acht kinderen zijn om voor te zorgen. Ook Brams steeds afwijkender gedrag stelt haar voor de nodige uitdagingen. „Hij snaaide bijvoorbeeld de hele dag eten en stopte van alles in zijn mond, ook wat daar helemaal niet geschikt voor is. Hele walnoten, geld, stukjes stof, viezigheid. Hij werd net een klein kind.” >„Bram paste nergens; in de meeste zorginstellingen wonen alleen oudere mensen” Een arts vertelt Franciska en de kinderen dat ze snel moeten zijn als ze nog iets leuks willen doen met Bram. Want de ziekte is bijzonder progressief. „De oudste twee kinderen hadden bedacht dat we een boerendag konden houden, waarbij we met z’n allen in klederdracht een rit met paard-en-wagen konden maken. Dat hebben we gedaan. We genoten er allemaal van. Al was het ook dubbel: ik wist dat dit de laatste keer was dat we met Bram een gezinsuitje konden hebben.” Samen met de casemanager van haar man zoekt Franciska naar dagopvang voor hem, zodat hij niet hele dagen thuis hoeft te zijn. Maar dat is lastig. „Hij paste nergens. In de meeste zorginstellingen wonen alleen oudere mensen met dementie. Maar Bram was half in de veertig en liep weg voordat de verpleging het doorhad. Hij hield het nergens langer dan een ochtend vol.” >„Wat dementie van een dierbare met je doet: ik kan er een boek over schrijven” Daarom besluit Franciska Bram thuis te houden en te zoeken naar pgb’ers die haar kunnen ondersteunen bij de mantelzorg. Tot haar verrassing melden zich een stuk of tien mensen aan. „Daar zag ik Gods trouw in. Uit Zijn hand kregen we mensen om ons te helpen.” Een uur of drie per dag kan ze daardoor de zorg uit handen geven, zodat ze even de kinderen naar school kan brengen of boodschappen kan doen. Maar nog steeds komt het merendeel op haar schouders terecht. „Wat dementie van een dierbare met je doet: ik kan er een boek over schrijven. Omdat Bram er vaak vandoor ging, zetten we thuis alle fietsen op slot. Maar dan liep hij weg en kwam hij vervolgens met de fiets van een ander thuis. Ik moest hem in een bepaalde fase van zijn ziekte continu in de gaten houden. Ook ’s nachts. Soms ging hij naar de keuken en at dan het brood op of zette het gas aan. Dan kwamen we ’s ochtends uit bed en moesten we eerst alle ramen openzetten en voorzichtig zijn met vuur. Of hij ging onder de douche staan met zijn kleren aan.” In de jaren die volgen, gaat Bram steeds verder achteruit. Op een gegeven moment kan hij niet meer opstaan. Als er in de maanden daarna meer lichamelijke functies uitvallen, nadert het einde. „Hij kreeg op een zondag, eind 2013, een versnelde ademhaling. De preek van die morgen ging over Psalm 81:12: „Eist van Mij vrijmoedig.” Ik heb God gebeden om hem te komen halen. Ik zei: „Heere, neem Bram maar op in uw heerlijkheid. Ik kan dit niet meer.” >„Hij kreeg op een zondag een versnelde ademhaling. Toen heb ik God gebeden of Hij hem wilde komen halen” De volgende ochtend, 23 december 2013, geeft de wijkverpleegkundige Franciska een stoel naast Brams bed, met de mededeling dat ze nu echt bij hem moet blijven. Kort daarna blaast hij zijn laatste adem uit. De begrafenis vindt plaats in besloten kring. „De ouderling die hier kwam, las voor uit 1 Thessalonicenzen 3: „Weest niet bedroefd over degenen die ontslapen zijn.” En ik was ook niet bedroefd. Het was goed zo. Hij was verlost, en ook voor mij voelde zijn overlijden ergens als een verlossing.” Achteraf weet ze niet hoe ze al die jaren de kracht heeft gehad om voor zowel Bram als voor hun kinderen te zorgen. „Dat is me alleen gelukt met de hulp van God. Hij gaf me een mond om te spreken, handen om te dienen en voeten om Hem te volgen.” :::inline_image 2::: ## Gevolgen De ziekte en het overlijden van Bram trekken een wissel op het gezin. Franciska raakt oververmoeid. Ook voor de kinderen is het zwaar om de aftakeling van hun vader te zien en elke dag pgb’ers over de vloer te hebben. „Dat heeft ook nu, elf jaar na Brams overlijden, nog gevolgen. Een van onze kinderen heeft tijdelijk in een pleeggezin gewoond. Sommigen hebben de kerk vaarwel gezegd. Het is voor hen niet makkelijk geweest.” Opstandig is Franciska niet geweest. „Drie weken na Brams dood overleed mijn moeder, die al een tijdje ernstig ziek was. Zes maanden later stierf mijn oma. Ik hoor ds. De Heer nog zeggen: „Jullie hebben drie keer aan het graf gestaan in zeven maanden. Brengt dat nu bij God, of bij God vandaan?” Het heeft mij bij Hem gebracht.” Financieel komt het gezin na het overlijden van Bram gelukkig niets tekort. Dankzij een uitkering, een bouwpensioen en door het verhuren van het land weet Franciska de touwtjes aan elkaar te knopen. Nog tijdens Brams leven vraagt ze bij de gemeente een vergunning aan om op het erf een vakantiehuisje te bouwen. „Die vergunning kwam in februari 2014. Vervolgens ben ik, samen met een buurman, zo snel mogelijk aan de slag gegaan. Het was heerlijk om te bouwen, alleen al omdat het iets heel anders was dan mantelzorg verlenen.” In juli dat jaar gaat ze het huisje voor het eerst verhuren. >„Ook voor onze acht kinderen heeft het ziek-zijn en overlijden van Bram grote gevolgen gehad” ## Onderhoud Een buizerd scheert over het veld achter de boerderij. Over de tamme ganzen, die Franciska daar houdt om het gras te kortwieken. En over de felgekleurde pauw, die met schrille kreten zijn vrouwtje roept, dat verderop ligt te zonnen. Franciska kijkt de roofvogel na. „Hij is op zoek naar iets lekkers, een kip misschien.” Ze heeft wel vaker bezoek van dieren waar ze niet op zit te wachten. Ratten bijvoorbeeld. En, wijzend naar de afgeknaagde takken van een vijgenboom: „Kijk hoe de herten hier afgelopen nacht hebben staan vreten. Ik kon vanochtend eerst de mest wegvegen.” Ondanks de ongewenste visite is ze gehecht aan de boerderij, waar ze sinds haar trouwen met Bram woont. „Het is een heerlijk plekje, dat al 150 jaar eigendom is van Brams familie.” Het bijzondere onderkomen kost wel het nodige aan onderhoud. In 1998 moest het rieten dak van de grote monumentale schuur gedeeltelijk vervangen worden. En in 2010 was er een nieuw spant nodig in het schuurdak. Kosten: 24.000 euro. „Met subsidie van de gemeente, huurinkomsten van het land en een enorme meevaller aan belastingteruggave redde ik het precies.” Maar Franciska weet dat het daarmee niet afgelopen is. Een 300 jaar oude schuur blijft om onderhoud vragen. Zo moet het laatste deel van het dak nog steeds vervangen worden. Alleen is daar het geld niet voor. „Daarom ben ik een crowdfundactie gestart.” Liever nog wil ze in de toekomst bij nieuwe reparaties zelf wat extra geld op de plank hebben liggen. „Ik dacht: hoe kan ik het betalen als er later opnieuw iets aan de hand is? Eigenlijk moet de schuur zichzelf gaan bedruipen.” :::photo_gallery 1::: ## Boerderijmuseum Als ze drie jaar geleden samen met een aantal oud-pgb’ers de schuur opruimt, komt ze allerlei vondsten tegen. „Er lag bijvoorbeeld een brancard uit de Tweede Wereldoorlog en er stonden oude boerenmachines. Die wilde ik niet bij het oud ijzer doen, want ik weet dat het voorgeslacht hier nog mee gewerkt heeft.” Ze bedenkt dat ze van de schuur een museum kan maken. Op die manier genereert het gebouw zijn eigen inkomsten. Als ze voor een symbolisch bedrag museum ’t Ouwe Uus in Kortgene mag overnemen, wordt haar droom werkelijkheid. Boerderijmuseum ’t Hof Veldzicht is in 2023 een feit. In haar monumentale schuur bevinden zich nu vier woonvertrekken, ingericht in de stijl van begin twintigste eeuw: een daagse kamer met een rookstoel, een kamer met bedstee, een keuken en een zondagse kamer met traporgel. Ook het ”kak-uus” ontbreekt niet. Verder is er in de hoek van de schuur een ‘winkeltje’ gemaakt, met vintage doosjes en pakjes, een koffiemolen en een prijslijst met vooroorlogse bedragen. >„Ik zie er Gods leiding in hoe alles op mijn pad is gekomen” Een trap omhoog leidt naar het landbouwmuseum, met onder meer oude eggen, aardappelpoters, ploegen, bietenlichters en allerlei klein gereedschap. Een feest van herkenning voor oudere mensen, weet Franciska. „Die kijken hier vol verwondering om zich heen.” In een ander deel van de enorme schuur heeft ze dit voorjaar een extra verdieping laten bouwen. Daar kunnen bezoekers zich, na reservering, kleden in Walcherse dracht. Zo is de afgelopen twee jaar langzaam een plek ontstaan die bezoekers tegen betaling veel laat zien van de Zeeuwse geschiedenis. „Ik zie er Gods leiding in hoe alles op mijn pad is gekomen.” >„Deze boerderij is een heerlijk plekje, dat al 150 jaar eigendom is van Brams familie” Niet alleen voorzien het vakantiehuis, het museum en de theetuin achter het museum nu grotendeels in het onderhoud van het erf. Ze hoopt er ook mee aan een verdere toekomst voor haar nageslacht te bouwen. „Wie weet, wil een van de kinderen hier later komen wonen en deze projecten verder ontwikkelen. Ik denk dat Bram dat mooi zou hebben gevonden, dat ook een volgende generatie De Vissers op deze grond woont.”

Franciska was 44 toen haar man stierf aan dementie

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Franciska was 44 toen haar man stierf aan dementie

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram