Lenie Ponse: Zilte natuur is onovertroffen

Boven de doodlopende polderweg breekt de zuidwester het zwerk open, windkracht 7. Links kale akkers, rechts een dijkje met ruisende populieren. Aan het eind wacht Lenie Ponse (66), gids bij Staatsbosbeheer en Natuurvereniging Tholen. De laarzen gaan aan voor een tocht door de Schorren van Sint-Annaland, op het voormalige eiland Tholen. Daarna staat het rapen van kokkels, krukels en oesters op het program. „Ik heb geen verhaal. Je weet nooit wat je tegenkomt.” ## Kruisdistel Buitendijks strekken de schorren of kwelders zich uit. Honderden meters verder zijn de slikken, daarachter het water. Het is begin van de middag, halverwege september, afgaand tij. Ponse staat stil bij een plant met vervaarlijke stekels, maar ziet dan iets in de verte. „Lepelaars! Kijk eens hoe mooi wit. Ik tel er zo 43. Ze broeden tot eind juli op de Slikken van de Heen.” :::author_streamer 1::: Lamsoor of zeeaster bloeit met gele en paarse bloemetjes. Het warme groen mengt zicht met het koelere grijsgroen van de gewone zoutmelde. Kreken kronkelen door het gebied, tot aan het onstuimige water. „Heerlijk, de schuimkopjes van de Oosterschelde.” :::kader 1::: Ponse bukt bij de kruisdistel. „Echt een typisch Zeeuwse plant. Kalkrijk en zilt. Het zout van de golven sproeit eroverheen.” Even verderop: een bult die een hotel blijkt, waar de schorzijdebij jaarrond verblijft. In haar kamers bewaart de wilde bij behalve haar eitjes ook stuifmeel en nectar van de zeeaster. ## Romeinen Wie uitkijkt over de ruigte, waant zich duizend jaar terug in de tijd. Toen er nog geen dijken waren, voor 1100, was er rondom niets dan schor. Nog eerder, aan het begin van de jaartelling, was Zeeland een zoetwatergetijdengebied achter een gesloten duinenrij. „Tussen 200 en 500 na Christus is de Noordzee met geweldige kracht ingebroken.” >„Wat hier groeit is zeer zeldzaam, het zijn soorten van de rode lijst” Al struinend verhaalt Ponse over de Romeinen, die vluchtten voor het water. Over het getij, de loop van de Schelde, zoet en zout, klei, slib, veenlagen. Over Spanjaarden die bij eb door het schor scharrelden. „Het is indrukwekkend als je je realiseert in welk gebied je loopt. Heel Zeeland en de Zuid-Hollandse eilanden: het was allemaal zoals dit. Op de hogere stukken kon je wonen.” Ponse, geboren in de polders van Tholen, heeft de inborst van een eilandbewoonster: ze is een tikje vrijgevochten en leeft vrijwel zelfvoorzienend. De natuurgids –moeder en oma, haar man is overleden– heeft „zilte wortels”. Ze is vergroeid met de omgeving. „Als ik met mensen te velde trek, loop ik voorop. Omdat ik het in m’n genen heb.” ## Criminelen Vroege bewoners van de streek hadden vaak iets op hun kerfstok. Criminelen zochten op de schorren een goed heenkomen. „Men zei over hen: we weten niet of het mensen zijn. De helft van de tijd leven ze in het water.” :::photo_gallery 1::: Ponse stapt stevig door. „Ik moet even winkelen op het schor.” Ze laat het verschil zien tussen de eetbare lamsoor of zeeaster en het giftige schapenblad, dat geel kleurt als je het kookt. Daar, gewone zoutmelde. „Het struikje houdt het schor vast. Ertussen krioelt nog van alles. Wat hier groeit, is zeer zeldzaam, het zijn soorten van de rode lijst. De schorren zijn ook een verdwijnend gebied. Door de stormvloedkering in de Oosterschelde is de stroming niet meer zo sterk als vroegeren wordt er minder slib afgezet. Het afkalven gaat nu sneller dan het aangroeien. Eeuwenlang was dat in balans.” ## Oergebied De vroege bewoners van het gebied aten zeegroenten. Anno 2025 is voor het snijden van zeegroenten een vergunning nodig, via internet aan te vragen. Ponse tekende weleens protest aan. „Oude mannetjes” uit de omgeving visten volgens haar achter het net, terwijl mensen uit Groningen wel een vergunning kregen en nooit kwamen opdagen. „Ik heb een grote mond en ben een doorpakker.” „Gerande schijnspurrie!” roept Ponse plots verrukt. „De bloem staat nog open ook. Ze bloeit enkel als de zon schijnt. Komt hij onder water te staan, dan klapt de plant zijn kroonbladeren dicht en maakt hij een luchtbelletje, om het stuifmeel droog te houden. Dit is een oergebied waar van alles gebeurt. De planten zijn oersterk.” Langs een schapendam staat zeekraal, in het najaar te houterig om te eten. Als echte Zeeuwse snijdt Ponse de delicatesse niet meer na de langste dag. En daar: zeealsem. „Een pepmiddel van vroeger, ook goed tegen muggen. Je kunt het tussen je vingers fijnwrijven. Snuif maar eens. Tijdens een excursie bleef een meisje daarna twee uur giechelen.” :::photo_gallery 2::: ## Opoe Verder slingeren de kreken. Omringd door klein schorrenkruid, mooi paarsrood. In de bedding van een stroompje loopt een krab. „Ze is niet alleen. Daar heb je opoe ook, en een kleinkind. Die horen ons wel, ze houden niet zo van al dat gesnor.” De gids wijst op een groen laagje in de kreek. „Dat zijn kiezelwieren, die CO 2 omzetten in zuurstof en suikers.” Ponse is op de schorren merkbaar in haar element. Als er een koppel rotganzen overvliegt, roept ze de vogels achterna: „Zijn jullie alweer terug?” Zeekweek, knoopwier, zeesla: de gids herkent alles moeiteloos. Zeeweegbree, stijf priemwier, kleine zee-eik, sporen van de langsprietgarnaal. „Dit is genieten. Zilt is goed voor een mens, ook voor de geest. Ik heb nooit last van een psyche die niet werkt.” De gids pakt een krab op. Tot het dier: „Even koest.” Tegen de verslaggever: „Kijk eens hoe mooi blauw die schaartjes zijn. Dit is een ventje, dat zie ik aan de staart.” Ponse zet de krab weer terug. „Ik ga met de schepping heel zorgvuldig om.” Na een glibberige oever wacht het slik, waar zeepieren hun gangen graven. Dan is het tijd om richting de dijk te lopen. Langs het schorrenzoutgras, dat ruikt naar chloor. Veel plantensoorten hebben grijzig, vettig blad – „bescherming tegen het ruwe leven.” Met nadruk: „Dit is nu echt natuur.” :::photo_gallery 3::: Hoe kijkt de gids naar de schepping? Ponse peinst een moment en antwoordt dan: „Met eerbied. We weten niets. We kunnen Gods plan niet doorgronden. Ik eet van de seizoenen, van de streek, puur biologisch. Zonder kunstmest of bestrijdingsmiddelen. Dat kan gewoon, hoor. Je moet er alleen wat meer moeite voor doen.” ## Muiltje Ponse stapt in haar auto en rijdt met de vaart van een local naar de zuidwestkant van het eiland, over bochtige weggetjes. Die volgen de loop van oude kreken, tot opnieuw een dijk verschijnt. Iets voor Sint-Maartensdijk stopt ze om kokkels te rapen. „Kook ze voorzichtig, drie minuten in een bodempje water, met dille.” Aangekomen bij de Gorishoek, herhaalt Ponse: „Ik heb geen verhaal. Ik doe gewoon zo wat op mijn padje komt.” Een moment later: „Kijk! De rode paardenanemoon, een holtedier. Hij heeft mooie tentakels met blauwe randjes, daarmee brengt hij eten naar z’n mond. Wat leuk dat ik die nu tegenkom!” :::kader 2::: Beschut door een oude boothelling kijkt Ponse uit over het schitterende water. „Dit is toch uniek? Ik vind het heerlijk om met zulke golven te zwemmen, ik doe het elke dag als het kan.” :::photo_gallery 4::: Dan valt haar blik weer op spiesmelde, hertshoornweegbree, zilte schijnspurrie. Daar, de schelp van het muiltje. „Ze leven met vijf, zes slakken op elkaar. De onderste is een vrouwtje. Als zij versleten is, verandert de volgende in een vrouwtje.” De dingen hebben hun geheim. Ponse: „Ik kan wel een dag volpraten, maar de kern van de zaak doorgronden we niet.” _Ook op pad met de natuurgids? Zie [natutholen.nl](http://www.natutholen.nl/html/index.php?themaID=6) voor meer informatie._

Lenie Ponse: Zilte natuur is onovertroffen

Lees meer

Stichting op de bres voor historische ansovisserij

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Lenie Ponse: Zilte natuur is onovertroffen

Lees meer

Stichting op de bres voor historische ansovisserij

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram