Ds. J.J. Mulder over kinderloosheid: „Liever de fout in, dan iemand negeren”

Hij weet uit eigen ervaring dat de komst van kinderen in het huwelijk allerminst vanzelfsprekend is. Ruim twee jaar geleden kregen ds. J.J. Mulder en zijn vrouw na dertien jaar huwelijk een zoon, Paul. „Ik kan me er nog elke dag over verwonderen dat hij er is. Leven te zien bruisen in een kind, daar word je stil van.” Daarmee wil ds. Mulder niet zeggen dat hij recht van spreken heeft als het over het thema kinderloosheid gaat. „Ik wil juist uiterst voorzichtig zijn. Ook omdat kinderloosheid heel verschillend wordt ervaren, en de oorzaken divers zijn.” ## _Maar u zult echtparen die met kinderloosheid worstelen wellicht kunnen begrijpen._ „In zekere zin wel. Juist kinderloze echtparen lopen er bijvoorbeeld tegenaan dat het krijgen van kinderen als vanzelfsprekend wordt ervaren. Ook in de christelijke gemeente. Daar zit pijn, omdat ze zelf de onvanzelfsprekendheid ervan hebben leren kennen. Het gaat erom dat we ons als gemeente bewust zijn van die pijn. En niet alleen rondom doopdiensten en advent. Dat geldt ook voor mij als voorganger.” ## _U kunt toch onmogelijk met ieders persoonlijke situatie rekening houden?_ „Nee, ik zou een preek ook niet snel aanpassen op gevoeligheden in de gemeente. Ook in de Bijbel is het de gewone weg dat de mens zich voorplant, onder de zegen van de Heere zelfs. Maar als ik zie dat iemand onder de preek geraakt wordt door dit thema, kan ik daar in de voorbede wel op terugkomen. Dat ik het heb gezien, doet dan goed.” ## _Besteedt u in uw preken weleens specifiek aandacht aan dit thema?_ „Het komt met enige regelmaat voorbij, zonder het breed uit te meten. Ik heb eens in een serie over het leven van Ruth gepreekt. Aan het einde van hoofdstuk vier wordt Obed geboren. Maar Ruth is eerder getrouwd geweest, toen heeft zij geen kinderen gekregen. Je leest er snel overheen, maar zij weet dus ook iets van de pijn van kinderloosheid. Ik heb toen gezegd: „Weet je, Ruth heeft ook de blikken gekend van: komt er bij jullie nog eentje?” Door dat even met een of twee zinnen te benoemen, doe je mensen recht. Het boek Ruth leert ons trouwens terloops dat er allerlei oorzaken kunnen zijn waarom echtparen geen kinderen hebben. Machlon betekent ‘zwak’ of ‘ziekelijk’. De impact van lichamelijke of psychische kwalen gaat de intimiteit van het huwelijk niet voorbij.” >„Je staat soms met je oren te klapperen over wat er allemaal gezegd wordt tegen mensen die geen kinderen hebben” ## _Hoe kan de gemeente omgaan met de pijn van kinderloze echtparen?_ „Door gevoelig te zijn voor deze pijn. Gelukkig gaat er heel veel goed en is er oprecht meeleven met elkaar. Maar je staat soms met je oren te klapperen over wat er allemaal gezegd wordt tegen mensen die geen kinderen hebben. Het is bijna te gênant voor woorden. Zelf hebben we die ervaring ook. Zo vroeg een jongere eens aan mij, in diens onschuld: „Wanneer gaan jullie eigenlijk aan kinderen beginnen?” Voor mij was dat destijds ook een spiegel van hoe er daar thuis blijkbaar over gesproken werd. Er zijn ook gemeenteleden die ongevraagd advies geven. Ik weet van een echtpaar, dat drie jaar getrouwd was, dat aan hen gevraagd werd: slapen jullie wel samen? Daar rol je toch van ondersteboven. Dat zijn uitzonderingen, maar het gebeurt wel. :::inline_tag 1::: Er zijn ook subtielere onhandigheden. Daarbij speelt de vanzelfsprekendheid die ik eerder noemde ongemerkt een grote rol. Op plekken waar vrouwen samenkomen, zoals de vrouwenvereniging, vrouwenochtenden of de vrouwengesprekskring, gaat het voor je het weet vooral over de zorg voor kinderen en kleinkinderen. Ik heb weleens kinderloze vrouwen gesproken die er om die reden niet meer heen gingen. Ze werden er elke keer met hun eigen pijn geconfronteerd. Let wel, het is heel legitiem om over je kinderen te praten, maar leer jezelf ervan bewust te zijn dat al die verhalen niet herkenbaar zijn voor elke vrouw.” ## _Wat is de oplossing?_ „Kijk gewoon eens om je heen in de gemeente, dan zie je dat het perspectief van huisje, boompje, beestje, kinderen niet voor iedereen geldt. Je hoeft heus niet telkens tegen een gemeentelid te zeggen: „Vind je het moeilijk?” Want die zit daar denk ik helemaal niet op te wachten.” Met een lach: „Mijn vrouw werd heel cynisch van zo’n vraag. Ze kreeg dan de neiging om te antwoorden met: „Nee, het is geweldig.” Cynisme is een probaat middel om met pijn om te gaan, dat weten we uit ervaring. Tegelijkertijd is het voor buitenstaanders ook niet makkelijk om het goed te doen. Toen we nog kinderloos waren, merkten we dat de ouderling die op huisbezoek kwam het soms echt lastig vond om te vragen hoe wij onze kinderloosheid ervaarden. Terwijl wij dachten: Zeg het nou maar gewoon, dan kunnen we er open over praten. Maar niet iedereen praat er graag over. In de Bijbel zie je dat ook. Naomi schreeuwt het uit bij haar terugkeer uit Moab: „De Allerhoogste heeft mij grote bitterheid aangedaan.” Terwijl Ruth haar leed in stilte draagt. Alleen aan de voeten van Boaz hoor je er iets over: „Gij hebt me getroost.” Het aardige is dat in het huwelijk zowel een Naomi als een Ruth kan zijn, een prater als een niet-prater. Daar zijn mijn vrouw en ik een goed voorbeeld van. Ik had behoefte om erover te praten, terwijl mijn vrouw het in stilte droeg en ik haar alleen af en toe een traan zag wegpinken. Dat was alles. Praten wordt in onze tijd soms vreselijk overschat. Ik heb in de loop der jaren veel respect gekregen voor mensen die hun leed in stilte dragen, zowel bij kinderloosheid als bij andere vormen van lijden.” ## _Dus er is geen goed of fout als het gaat om het in gesprek gaan met mensen zonder kinderen?_ „Het is in elk geval goed om te weten dat je inlevingsvermogen zijn grenzen kent. Van bepaalde dingen hebben we geen weet, omdat we ze zelf niet meemaken. Daarom moeten we ook voorzichtig zijn met onze bewoordingen. Een voorbeeld: Als pastor leef ik soms intens mee met jonge mensen die een echtgenoot verliezen, of ernstig ziek zijn. Ik sta eromheen, ik zie het aan, soms kom ik heel dichtbij. Maar uiteindelijk rijd ik naar huis om een broodje te eten met mijn vrouw en kind. Ik ben niet geweest waar zij zijn. Dan past ons heel grote voorzichtigheid, zonder krampachtig te worden. Soms hoef je alleen maar te vragen: „Heb je behoefte om erover te praten?” Het is een kunst om op een goede manier een pastoraal gesprek te voeren, je gaat geheid fouten maken. Maar dan maar liever een paar keer de fout in, dan helemaal voorbijgaan aan iemands pijn. Fouten kun je rechtzetten, maar er is geen excuus voor mensen in de kou laten staan.” ## _Hoe kan er in het pastoraat meer aandacht komen voor kinderloosheid?_ „Voor sommige echtparen is het volledig uitgesloten om biologische kinderen te krijgen. Dan kun je alleen nog naar ze luisteren en met hen bidden. Er is ook een grote groep van echtparen bij wie het moeilijk is, maar niet onmogelijk. Die groep komt voor ingewikkelde vragen te staan rond bijvoorbeeld ivf. Ik denk dat daarvoor pastoraal meer aandacht kan zijn. Door betrokkenheid van de wijkouderling, of door voorbede. Ik snap dat het een beladen thema is, maar het zou goed zijn als er meer openheid over was. Zelf zijn mijn vrouw en ik ook een keer naar het ziekenhuis geweest. Het was onze keuze niet om op die manier verder te gaan, omdat vruchtbaarheid dan een heel technisch verhaal wordt, losgekoppeld van intimiteit. Maar juist vanwege die ervaring weet ik dat behandelingen in het ziekenhuis een heel nieuw scala aan vragen kunnen opwerpen. Ik zou er dankbaar voor zijn als mensen die vaker binnen de kerk delen. Hoewel dat denk ik in kleinere kring al wel gebeurt.” >„Behandelingen in het ziekenhuis kunnen een heel scala aan vragen opwerpen. Ik zou er dankbaar voor zijn als mensen die binnen de kerk delen.” ## _Hoe kunnen echtparen zelf leren omgaan met hun pijn?_ „De kernvraag voor echtparen zonder kinderen is: kun je jezelf zien als een gezegend mens, zonder dat je kinderen hebt? Juist mensen die geen kinderen hebben, kunnen soms op andere levensterreinen veel betekenen. In deze wereld, maar zeker ook in de gemeente, omdat ze helemaal beschikbaar kunnen zijn. Wat dat betreft zegt de Bijbel best veel over dit thema, al is het misschien vooral tussen de regels door. Onder het oude verbond lag alles onder het beslag van de moederbelofte. Dat er Nageslacht zou komen, waarin God de zonden zou overwinnen en de satan zou verslaan. De messiaanse verwachting. Op het moment dat jij onder het oude verbond geen kinderen had, was het niet alleen een schande voor je man, maar ook omdat de messiaanse verwachting niet voor jouw geslachtslijn gold. Je ziet dat er in het Nieuwe Testament een behoorlijke verschuiving optreedt. Kinderloosheid heeft daar niet meer deze geladenheid. De kroongetuigen van het Nieuwe Testament, denk aan Johannes de Doper en de apostel Paulus, zijn niet alleen single, maar ook kinderloos. De verkondiging van het Koninkrijk van God zet blijkbaar ook het natuurlijke leven in een ander licht. De Heere Jezus doet daar Zelf radicale uitspraken over: „Wie vader en moeder, of kinderen, liefheeft boven Mij, is Mijns niet waardig.” Je ziet die houding terug onder de eerste christenen: hun band in Christus was heel sterk, die steeg overal bovenuit. Dat neemt de pijn van kinderloosheid niet weg, maar zet die wel in een ander licht. Maar ik heb het idee dat als het over kinderloosheid gaat, we de taal van het oude verbond nogal eens hoger achten dan het nieuwe.” ## _Vermijdt u zelf bepaalde oudtestamentische taal over kinderen?_ „Zeker. Neem Psalm 128, waarin het gaat over kinderen als olijfplanten rondom uw tafel. Daar wordt de kinderzegen regelrecht verbonden aan de vreze des Heeren. Tot tweemaal toe. Moeten we die psalm bij elke trouwdienst lezen, als gemeente die leeft onder het nieuwe verbond? Ik doe dat bewust niet. Ook omdat voor een protestant het huwelijk niet allereerst draait om vruchtbaarheid en het krijgen van kinderen, maar om het samen zijn van man en vrouw, zoals het huwelijksformulier zo treffend zegt. Hetzelfde geldt voor het woord kinderzegen. Natuurlijk zijn kinderen een zegen, maar wat zegt het woord kinderzegen over mensen die ze niet hebben? Zijn we daarover als christelijke gemeente wel helemaal eerlijk? Tegenover zegen staat in de Bijbel het woord vloek, en ik denk dat het uitblijven van kinderen in het Oude Testament ook echt werd ervaren als een vloek. Theologisch gezien was onder het oude verbond het doel van de voortplanting de komst van de Messias, de vervulling van Gods belofte. Die is nu vervuld. Het woord zegen valt dan op een nieuwe manier. Ik doel op Efeze 1: de zegen die gelovigen in Christus hebben. Dat God de Vader me kende voor iets van mij begon te leven. En dat Hij me liefheeft met eeuwige liefde. Al het andere is voor een christen uitvloeisel daarvan. Daarom gebruik ik het woord kinderzegen maar zeer sporadisch. Hoezeer ik het zelf ook als een zegen ervaar dat er nu nieuw leven in ons huis opgroeit.” ## _Hoe was het voor u om als predikant dertien jaar lang geen kinderen te hebben?_ „Soms werd voor mij ingevuld hoe ik mij voelde. Als ik een doopdienst had, werd achteraf weleens gezegd: „We zagen hoe uw hand trilde.” Dan dacht ik: Waar heb je het over? Je kunt je eigen pijn hebben, en tegelijkertijd blij zijn voor de ander. De christen-pedagoog Wim ter Horst schrijft ergens: vreugde en verdriet bijten elkaar niet. Die les is, dunkt me, voor elke christen van waarde. Ik heb altijd de vrijmoedigheid gevonden om gewoon te preken over opvoeding. Ik zei dan wel even vooraf: „Voor mij is het droogzwemmen, maar dit zegt de Schrift.” Het is nota bene de kinderloze en ongetrouwde Paulus, die in Korinthe en Kolossenzen uitgebreid ingaat op het huwelijk en de opvoeding. Hij spreekt er een aardig woordje over mee.” >„Soms werd er na een doopdienst gezegd: „We zagen hoe uw hand trilde.” Dan dacht ik: Waar heb je het over? ## _Heeft het voor kinderloze echtparen verschil gemaakt dat u zelf lange tijd geen kinderen had?_ „Zo leek het weleens. Je deelt eenzelfde ervaring. Dat heeft zeker drempelverlagend gewerkt. Tegelijkertijd voel ik me nu soms wat als Job: eind goed al goed. Al heb ik de vragen die het met zich meebrengt zelf ook gehad en doordacht. En die vragen zijn niet mals. Laten we eerlijk zijn: het hele punt waarom de een wel kinderen krijgt en de ander niet, is een hele lastige. Theologisch kun je dat inleggen in de leer van de voorzienigheid. Dan zeggen we: Daar zit Gods wijsheid achter. Een wijsheid die nimmer faalt, zoals we in Psalm 139 zingen. Tegelijkertijd maakt precies dat het ook juist zo moeilijk. De worsteling om vrede te vinden in Góds weg met je leven. Het is echt genade als de Heere het – ook op dit punt – niet meer verkeerd kan doen. Als je met al je vragen weet dat de Vader in de hemelen weet wat we nodig hebben, voordat we het Hem vragen. Al zijn de vragen dan vaak nog niet eens beantwoord.” ## _U heeft met die vragen geworsteld?_ „In onze eerste gemeente raakten we bij toeval betrokken bij pleegzorg. Daar kregen we een inkijkje in een andere wereld: de zelfkant van onze maatschappij. Die woont voor velen om de hoek. Daar leerden we hoe anderen het huwelijk en – om dat woord dan tòch te gebruiken – de kinderzegen beleven. Gespannen huwelijken die aan elkaar gelijmd worden met zogeheten liefdesbaby’s. Terwijl er fundamenteel geen basis is. Dat zulke kinderen dan in de molens van jeugd- en pleegzorg vermalen worden, heeft me diep geraakt. Je voelt je intens machteloos. Ik heb daar vaak over lopen nadenken. Dan keek ik naar mijn vrouw en hoe ze met haar werk in het onderwijs iets betekende voor kinderen. Vervolgens liep het in mijn hoofd compleet vast. Je ziet soms stellen waarvan je weet dat die goede ouders zouden kunnen zijn, maar dat niet worden. Aan de andere kant zijn er gezinnen waar het soms helemaal niet gaat, maar waar de kinderen binnendruppelen. Daar Gods wijsheid te belijden, gaat voor mij niet zonder slag of stoot. Zonder overigens christelijke gezinnen daarmee tot ideaalplaatjes te verheffen. Kortom: vruchtbaarheid en intimiteit zijn te allen tijde een geschenk. Maar niet een geschenk zonder vragen. Persoonlijk neem ik altijd de theologische vrijheid om al die vragen eerlijk te stellen en te doordenken. Dat helpt mij. Ook al kom je uiteindelijk toch uit bij de wijsheid van God. Alle leven is door God gewild. Al krijg je het niet op een rij. Maar Gods wijsheid faalt niet – en dat is de troost van de christen. Mét of zonder kinderen.” _Dit is het slot in een serie over ongewenste kinderloosheid._

Ds. J.J. Mulder over kinderloosheid: „Liever de fout in, dan iemand negeren”

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege
op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Ds. J.J. Mulder over kinderloosheid: „Liever de fout in, dan iemand negeren”

Ontvang onze nieuwsbrief

Meer over

Impressie van Terdege op Instagram

Thema's

Meer Terdege

Over Terdege

Service & contact

Volg ons

Impressie van Terdege
op Instagram