Ds. M. Krooneman: Preken in Saaksum vind ik nog steeds bijzonder

De kloeke pastorie van hervormd Noordhorn staat pal tegenover het stokoude bedehuis van het Groningse dorp. Nadat de noordelijkste provincie voor de Reformatie was gewonnen, kreeg de kerk in 1610 de eerste eigen predikant. Nu wordt de gemeente gediend door ds. M. Krooneman (27). Zijn royale studeerkamer heeft hij te danken aan een van zijn voorgangers, dr. C.A. Tukker. Die verkaste van Kamerik naar Noordhorn onder voorwaarde dat hij zijn omvangrijke bibliotheek in zijn werkkamer kwijt kon.

Naast de toegangsdeur hangt een ingelijst portret van Wilhelmus Themmen, collega en geestverwant van Wilhelmus á Brakel. Noordhorn was zijn eerste gemeente. „Die plaat is van de gemeente en moet hier blijven hangen”, lacht ds. Krooneman. „Ter onderstreping van het behoudende karakter van de gemeente.”

Zelf groeide hij op in Doornspijk, in een hervormd gezin. Op de middelbare school ontstond het verlangen om theologie te gaan studeren. „Als eerste in de familie. Zelfs in de verste verten waren er bij ons geen theologen te bekennen. Intussen is dat veranderd. Een neef van me hoopt deze zomer af te studeren, zijn broer is hbo-theoloog. Een achterneef van me is hersteld hervormd predikant in Schiedam.”

Leiding

Het christen-zijn was in Doornspijk vanzelfsprekend. Op zondag waren de straten voor en na de diensten gevuld met kerkgangers. „Als kind wist je niet beter. De meesten in het dorp hadden dezelfde levensovertuiging.” Op het protestants-christelijke Lambert Franckens College in Elburg ontdekte hij dat er meer op de wereld was dan Doornspijk. „Wij waren daar de meest rechtse leerlingen. Wie nog rechtser was, ging naar de Pieter Zandt scholengemeenschap in Kampen.”

Het eerste deel van zijn theologische studie volgde ds. Krooneman aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. „De sfeer daar was heel vriendelijk en veilig, zeker in vergelijking met andere theologische universiteiten. Maar ook in Apeldoorn krijg je het een en ander te horen over Schriftkritiek, al zet men er de gereformeerde Schriftbeschouwing tegenover. De naïviteit en onbevangenheid in het lezen van de Bijbel raak je daardoor wat kwijt.”

De predikantsmaster deed de hervormd-gereformeerde student aan de PThU in Groningen, waar hij in het najaar van 2018 afstudeerde. Kort ervoor liet de kerkenraad van hervormd Noordhorn-Saaksum hem weten dat deze gemeente hem wilde beroepen. „De contacten waren vanaf het begin heel prettig. Hoewel we niet op een verhuizing naar Groningen zaten te wachten, was de leiding van de Heere hierin voor ons heel duidelijk.”

Stabiel

Op 20 januari 2019 werd de kandidaat in Noordhorn bevestigd als predikant, en betrok hij met echtgenote Berdien en hun kinderen David en Eva de nieuwe woning. Een halfjaar geleden werd het gezin uitgebreid door de komst van de kleine Loïs.

„Als student kwam ik hier soms al preken. Dan dacht ik onderweg: wat een uithoek. In ’t Harde, waar we na ons trouwen zijn gaan wonen, woonden we op een steenworp afstand van mijn schoonouders en in de nabijheid van mijn ouders. Toch hebben we geen last gehad van heimwee. We zijn hier enorm warm ontvangen. Je ervoer in alles de dankbaarheid vanwege onze komst.”

Op papier telt de gemeente 280 leden. „Daarvan zitten er op zondag zo’n honderd in de kerk. In Saaksum vijftien. Daar ligt de gemiddelde leeftijd rond de 75 jaar. Toch ben ik hier voor 100 procent beroepen. Dat zegt iets over de gemeente. Aan de Actie Kerkbalans van de PKN doen ze niet mee.
Ze zetten gewoon in het kerkblad wat er nodig is, en dan komt het geld er ook. Voor Groningse begrippen zijn we groot en stabiel.”

Variatie

Door het orthodoxe karakter van hervormd Noordhorn, trekt de gemeente Bijbelgetrouwe christenen uit een wijde regio. „Dat is een situatie die ik in Doornspijk en ’t Harde niet kende. Daar zag je in de kerk alleen mensen uit het eigen dorp, vaak complete families. Hier komt het gros van buitenaf. Het zijn allemaal mensen die bewust voor deze gemeente hebben gekozen.”
Ook maatschappelijk is de variatie veel groter. „Ik heb boeren en bouwvakkers onder de leden, maar ook werknemers van het Universitair Medisch Centrum Groningen. De voorzitter van de kerkenraad, net als ik afkomstig uit Doornspijk, is hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen.”
Intussen vormen de van huis uit hervormde leden een minderheid. „In de laatste decennia van de vorige eeuw was er een toestroom vanuit de synodaal Gereformeerde Kerken. De laatste tien jaar groeien we vooral door overkomst van mensen uit de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt.
De hervormde cultuur is totaal anders dan de gereformeerde, maar dat geeft gelukkig ook binnen de kerkenraad weinig strubbelingen. Er is een gedeelde beduchtheid voor liberale tendensen. De mensen weten heel goed waarom ze hier kerken. De meesten hebben er ook geen moeite mee om onder andersdenkenden voor hun geloof uit te komen. Zelf ga ik altijd naar de vergaderingen met de PKN-collega’s uit de regio. Juist in zo’n grotendeels vrijzinnige omgeving moet je je stem laten horen.”

Onderwijs

Door het ontbreken van christelijk voortgezet onderwijs is de theologische kennis beperkt. „Ik ben hier de betekenis van reformatorische scholen gaan zien. Daar wordt een gedegen basis gelegd voor de rest van het leven. Laten we dat koesteren. Ik moet op de kansel en tijdens de catechese meer uitleggen dan in een gemeente binnen de Biblebelt. De daar bekende staande uitdrukkingen zal ik niet gebruiken.”
De geïsoleerde kerkelijke situatie geeft een sterk gevoel van verbondenheid met geestverwanten in de regio. „Op Hemelvaartsdag is er in Noordhorn een ontmoetingsdag. Dan zie je mensen uit alle behoudende hervormde gemeenten in de noordelijke provincies. Als voorgangers ontmoeten we elkaar op het door de Gereformeerde Bond georganiseerde predikantenberaad voor predikanten uit de drie noordelijke provincies en bij de preekkring.”
Het grootste bezwaar van het leven in Groningen is voor ds. Krooneman het gemis aan gelijkgezinden voor opgroeiende kinderen. „De meeste catechisanten hebben vrienden die op een andere manier in het leven staan. De kerkverlating is daardoor relatief groot. Er zijn predikanten met opgroeiende kinderen die om deze reden hier niet beroepen willen worden. Voor de kerkenraad was dat reden om te zoeken naar een wat oudere predikant of iemand met jonge kinderen. Dan speelt het probleem nog niet. De jeugd van onze gemeente gaat naar de reformatorische basisschool in Groningen of een vrijgemaakte school.”

Intiem gebeuren

De kern van het gereformeerde belijden ging ds. Krooneman in Groningen nog meer waarderen. „Dat de Heere groot is en wij klein zijn, en dat we het van Zijn genade en verkiezende liefde moeten hebben. Als we dat besef kwijtraken, gaat het met de kerk heel hard naar beneden. Dat zie je overal, maar zeker in Groningen. Nogal wat collega’s uit de werkgemeenschap hebben te maken met het afstoten van gebouwen of zelfs kerksluiting.”
Bijzaken ging hij relativeren. „Binnen de Biblebelt kun je aan de kleur van de stropdas van de kerkenraadsleden zien hoe de gemeente inhoudelijk is gelegerd. Dat speelt hier totaal niet. In Noordhorn wordt al tientallen jaren de bundel van 1938 gebruikt, met een gezang erbij. Maar de psalmen worden nog steeds gezongen in de berijming van 1773. Aan liturgische veranderingen heeft bijna niemand behoefte.”
De jonge predikant leerde ook in andere aantallen te denken. „Op de Veluwe zouden ze een gemeente als Saaksum waarschijnlijk al hebben opgeheven. Hier houd je de kerkelijke presentie in zo’n dorp zo lang mogelijk stand. Het preken in Saaksum vind ik nog steeds bijzonder. Het is een heel intiem gebeuren.”

Traditie

Het zou volgens ds. Krooneman een goede zaak zijn als alle predikanten uit de Biblebelt een poosje stage liepen in het Groninger land. Om de realiteit van de harde secularisatie van nabij te ervaren, te leren het gereformeerde belijden in hedendaags Nederlands te verwoorden en elkaar minder op de vierkante centimeter te bestrijden. „Die luxe hebben we hier niet. Mijn gemeente omvat mensen die elders confessioneel hervormd tot hersteld hervormd zouden zijn. Die bandbreedte ben ik zeer gaan waarderen.” Tegelijk heeft hij nog steeds een gevoel van thuiskomen als hij in een traditionele Veluwse gemeente preekt. „Daar liggen mijn wortels. Ik heb totaal geen behoefte om er laatdunkend over te doen. Ook ik ben –denk ik– behoorlijk traditioneel ingesteld. De traditie, ook die met een kleine letter, heeft een bewarende invloed. Als je hier een paar jaar woont en dient, krijg je wel moeite met een star verabsoluteren ervan. Dan heb ik meer met de mensen uit Noordhorn en Saaksum die niet aan de reformatorische codes voldoen, maar wel weten wat ze geloven en in Wie ze geloven.”

beeld: Renate Bleijenberg-van Leeuwen